Hoe ziet de Chinese droom van Xi Jinping eruit?

Het Chinese Volkscongres heeft in 2018 een grondwetswijziging goedgekeurd waardoor de 64-jarige Xi Jinping levenslang president kan blijven. Met deze stemming komt een eind aan het grondwetsartikel dat bepaalt dat een president maximaal twee termijnen van vijf jaar mag aanblijven. Deze regel bestaat sinds 1982 en is ingesteld onder het bewind van vice-premier Deng Xiaoping om zo herhaling te voorkomen van de tirannie van Mao Zedong.

Xi, die sinds 2013 president is, heeft nu drie functies voor het leven: hij is ook secretaris-generaal van de Communistische Partij en hij is voorzitter van de Centrale Militaire Commissie. Aan die laatste twee functies is al geen limiet verbonden. In 2023 kiest het Chinese Volkscongres hem voor een derde termijn als president. Volgens China-experts ontpopt Xi zich steeds meer als een dictator. 

• Die hervormingen richten zich vooral op het groener maken van de ‘oude’ industrie (zoals de staal- en kolenindustrie in met name het noorden van China). Dit is nodig omdat door de vervuiling van deze bedrijven en de explosieve bevolkingsgroei het leven in de megastad steeds meer onder druk staat. En niet alleen in de stad. Het hele land kent grote milieuproblemen naast de staalindustrie, onder andere ook door intensivering van de landbouw en de uitstoot van stikstof. Xi belooft met strengere milieuwetgeving te komen.

• Xi vreest dat door deze hervormingen ontslagen gaan vallen en daarmee sociale onrust ontstaat. Die zou wel eens gevoed kunnen worden via social media. De controle op internet voert hij steeds verder op. De Chinese cybercontrole is de grootste ter wereld.
• Xi wil in 2025 wereldleider zijn op het gebied van kunstmatige intelligentie.
• Tenslotte wil Xi doorgaan met het verstevigen van de militaire positie van China ten opzichte van Rusland en de Verenigde Staten. Hij wil de 'afvallige' provincie Taiwan weer inlijven en heeft nog wat conflicten over eilandjes in de Stille Zuidzee op te lossen met buurlanden.

Om dit alles voor elkaar te krijgen heeft China ‘rust en stabiliteit’ nodig, de belangrijkste reden waarom Xi langer door zou willen gaan. Het land verandert onder Xi's leiding van een autoritaire naar een totalitaire staat. Volgens meerdere experts ambieert Xi de Mao van de 21e eeuw te worden. Maar waarom? Hebben we niet van Mao geleerd welke desastreuze gevolgen een eenmansleiderschap kan hebben?  

Daarnaast roept Mao op tot het bestrijden van de ‘Vier Pesten’: mussen, vliegen, muskieten en ratten. De bevolking krijgt de opdracht om zoveel mogelijk mussen te elimineren, omdat deze vogels graankorrels eten. Het uitroeien van mussen blijkt geen slimme zet, want ze voorkomen ook landbouwplagen. De oogst mislukt en een grote hongersnood is het gevolg. Miljoenen mensen komen om. Het is de ergste hongersnood ter wereld.

De intellectuele elite is oppermachtig geworden na de mislukkingen rond de Grote Sprong Voorwaarts en om zijn eigen macht weer te herstellen probeert Mao hen uit de weg te ruimen. Hij verzint daarvoor een nieuw plan: de ‘Culturele Revolutie’ (1966-1976). Maoïstische en Socialistische principes moeten weer het uitgangspunt worden en alles wat riekt naar geld verdienen en bourgeoisie is niet veilig meer. Tempels, kloosters en historische stadscentra, opera, theater, muziek en beeldende kunst worden vernietigd. Miljoenen mensen, onder wie professoren, musici, monniken en fabrieksdirecteuren, worden vervolgd, vermoord of gemarteld.

Mao komt in deze periode met een soort eigen bijbel, het zogenaamde ‘Rode Boekje’. Iedereen moet het in huis hebben en de regels die er in staan opvolgen. In die tijd, 1966, sluit Mao alle universiteiten.

Eind jaren zestig ziet het leger in dat de Culturele Revolutie niet werkt. Soldaten nemen communes en scholen over. De relatie met het buitenland belandt op zijn dieptepunt. Er zijn dan al zeker anderhalf miljoen mensen vermoord. Mao’s gezondheid laat hem in de steek en op 9 september 1976 overlijdt hij. Hij laat een ontredderd land achter.

Ondanks deze grote tegenslagen is de oprichter van de Volksrepubliek ruim veertig jaar later nog altijd razend populair. Zelfs bij Xi, die hem recent een “groot figuur” noemde.

Opvallend, want ook hij is in zekere zin slachtoffer van Mao’s daden. Xi Jinping wordt namelijk, net als ruim een miljoen stadsjongeren uit de elite, tijdens de revolutie naar het platteland gestuurd om daar op het land te werken. Hij leeft jaren in een grot in het noordoosten van China. 

Xi bedrijft net als Mao persoonlijkheidspolitiek, terwijl de leiders na Mao meer partijpolitiek uitvoeren. Je ziet dat onder meer terug in de reclameborden van Xi langs de kant van de Chinese snelweg, met daarop ‘zijn’ slogan: de Chinese droom. Die luidt: “Wanneer alle Chinezen samenwerken dan zouden ze de grote opstanding van de Chinese natie waar kunnen maken.”

Fotograaf, arts en presentator Ruben Terlou reist in 2016 voor de VPRO door China en ziet hoe onder Xi’s bewind jonge kinderen leren van Mao en het patriottisme met de rode paplepel krijgen ingegoten. Hij hoort hoe ze in China Mao’s daden beoordelen. De miljoenen doden door honger en geweld wordt geschaard onder de dertig procent verkeerde dingen die hij deed. De overige zeventig procent - zo luidt het officiële overheidsstandpunt – heeft Mao goed gedaan.

Xi streeft net als Deng ‘een moderne en welvarende en sterk socialistische natie’ na, met een open economie waarin ook buitenlandse investeerders welkom blijven. Net als Deng wordt Xi overigens vaak neergezet als een man van het volk, familieman en liefdevolle echtgenoot. Niet voor niets luidt zijn bijnaam ‘Xi Dada’ - oom Xi. Maar hij is wel een strenge oom.

Xi maakt zelf ook een rap: rap over je eigen succes. Je politieke plannen en succesjes verkopen via een rap. President Xi Jinping en zijn kompanen voeren het uit en het blijkt een echte hit. Zodra de rap online staat en via de Chinese staatszender CCTV wordt verspreid, gaat de clip viral. De rap gaat over marktgerichte hervormingen, Xi's gevecht tegen corruptie ('we hebben de tijgers aangepakt'), smog en vervuiling.