Wat is het klimaatakkoord van Parijs?

Doel van het akkoord is om de klimaatopwarming te beperken tot 1,5 à 2 graden Celsius. Met het akkoord is het rijke én arme landen eindelijk gelukt om afspraken te maken over het gezamenlijk terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen. De afspraken gaan vanaf 2020 in.

Maar liefst 195 landen tekenen het klimaatakkoord van Parijs. Eerdere onderhandelingen liepen vaak jarenlang vast door tegenstellingen tussen ontwikkelde landen en ontwikkelingslanden. Rijkere landen wilden een akkoord over de vermindering van de CO2-uitstoot en ontwikkelingslanden wilden ondersteuning van de rijke landen bij de aanpak van de gevolgen van klimaatverandering. Bij het klimaatakkoord van Parijs zeggen rijkere landen toe dat ze jaarlijks 91 miljard euro in het klimaatfonds van de Verenigde Naties zullen storten. Landen met onvoldoende technologieën en kennis om de draai te maken naar duurzame energiebronnen kunnen gebruik maken van dit klimaatfonds.

Een ander nieuw punt van dit akkoord is dat landen zich houden aan een zogeheten controleproces: elke vijf jaar moeten nationale overheden hun doelen voor het verlagen van de broeikasgassen communiceren. Bovendien moeten die doelen ambitieus geformuleerd zijn en elke vijf jaar in ambitie toenemen.

Als de opwarming van de aarde in dit tempo doorgaat zijn de gevolgen niet te overzien, zeggen klimaatwetenschappers. En iedereen krijgt ermee te maken: in natte gebieden wordt het natter en in droge gebieden droger. De zeespiegel zal stijgen omdat gletsjers en ijskappen op Groenland en Antarctica smelten. Dat betekent meer overstromingen in rivierdelta’s aan de kust, terwijl andere gebieden door de warmte droger worden en er een watergebrek dreigt. Dat heeft weer honger en ondervoeding tot gevolg.

Als we de stijging van de opwarming weten te beperken dan kunnen we de gevolgen van klimaatverandering nog beheersen, is de gedachte. Dat gaat niet vanzelf, maar vraagt forse maatregelen. Daarvoor is samenwerking nodig en onderlinge afstemming. Ten slotte zijn landen in veel opzichten van elkaar afhankelijk. Voor niet-duurzame energiebronnen als olie en gas, maar ook voor allerlei andere exportproducten die niet duurzaam geproduceerd worden. Alleen als landen samenwerken kan er een reductie bereikt worden.

Ook Nederland moet flink aan de bak om de klimaatdoelen te halen. Daarvoor zijn de overheid, het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties samen om tafel gaan zitten. Elke sector levert de komende jaren zijn eigen bijdrage aan het terugdringen van de CO2-uitstoot. Het Nederlandse klimaatakkoord bevat allerlei maatregelen die ervoor moeten zorgen dat Nederland de klimaatdoelen gaat halen.

Zo gaat de belasting op gas omhoog en wordt de heffing op elektriciteit juist lager, om huishoudens te stimuleren geen of minder gas te gebruiken. Vanaf 2021 betaalt de industrie een CO2-belasting, en in 2030 moeten alle kolencentrales in Nederland dicht zijn. In 2050 moet onze energievoorziening volledig duurzaam zijn.

Een van ’s werelds grootste vervuilers, de Verenigde Staten, stapt na anderhalf jaar uit het verdrag onder president Donald Trump. Op 1 juni 2017 maakt hij tijdens een persconferentie bekend dat Amerika zich terugtrekt uit het klimaatakkoord omdat het akkoord niet eerlijk zou zijn voor de Verenigde Staten. De visie van de Verenigde Staten over oneerlijkheid wordt door bijna geen enkel ander land gedeeld. Alleen Syrië en Nicaragua doen niet mee aan het akkoord.

Trump maakt ook meteen duidelijk dat de Verenigde Staten zich niet aan eerder gemaakte klimaatafspraken zullen houden. Niet alleen in de rest van de wereld maar ook in de Verenigde Staten zelf wordt ontstemd op zijn besluit gereageerd. Veel Amerikaanse staten geven aan door te gaan met hun streven om de doelstellingen in het klimaatakkoord te halen.

Als president Joe Biden in 2021 zijn intrede doet in het Witte Huis, wordt Trumps beslissing om eruit te stappen ongedaan gemaakt. Daarmee zijn de Verenigde Staten weer teruggekeerd in het klimaatakkoord van Parijs.

Volgens de internationale milieuorganisatie Greenpeace gaan de plannen om de opwarming van de aarde onder de 1,5 graad te houden, niet ver genoeg. Opgeteld komen alle individuele afspraken die landen hebben toegezegd alsnog op maar liefst 3 graden Celsius opwarming volgens de organisatie. Ook is er kritiek op het ontbreken van afspraken over de vervuilende luchtvaart- en scheepvaartsector.

Het controlemechanisme in het akkoord laat volgens sommigen ook nog te wensen over. Bijna alle deelnemende landen hebben maatregelen opgesteld die ze zelf denken te kunnen realiseren. Deze moeten volgens het klimaatakkoord regelmatig worden beoordeeld en aangescherpt. Maar ze staan vol met onduidelijkheden en zijn daardoor moeilijk toetsbaar. Zo hebben sommige landen alleen algemene beloftes gedaan, zoals de toezegging om een deel van de energie uit duurzame bronnen te halen. En veel ontwikkelingslanden stellen financiële en technologische steun als voorwaarde voor hun bijdrage.