Wat gebeurde er tijdens en na de Hamas-aanval op 7 oktober 2023?

Hamas is een islamitische groep die sinds 2006 in de Gazastrook aan de macht is. Dat is een Palestijns gebied aan de kust van de Middellandse Zee dat grenst aan Israël en Egypte. Israël en Egypte hebben de Gazastrook jarenlang voor een groot deel afgesloten van de buitenwereld. Er is strenge bewaking bij de grenzen en goederen komen maar beperkt het gebied binnen. De armoede en werkloosheid onder de Palestijnse bevolking zijn hoog. Het gebied verlaten is erg lastig voor Palestijnen en mag alleen met toestemming van Israël of Egypte. De Gazastrook wordt daarom ook wel de 'grootste openluchtgevangenis ter wereld' genoemd.

Er zijn regelmatig aanvallen over en weer van Hamas en Israël. Het gaat met name om luchtaanvallen, maar soms ook om militaire acties op de grond. Vooral aan Palestijnse zijde vallen daarbij veel burgerslachtoffers. Israël heeft namelijk een luchtafweersysteem waardoor bijna alle raketten die Hamas afvuurt worden onderschept en er weinig burgers omkomen.

Op 7 oktober 2023 begint Hamas een verrassingsaanval op Israël: operatie Al-Aqsa. Hamas vuurt duizenden raketten af op Israëlische dorpen en steden. Honderden strijders breken door het grenshek. Ze dringen onder andere Israëlische dorpen, legerposten en kibboetsen binnen en vallen bezoekers van het Nova-muziekfestival aan. Daar richten ze veel schade aan en verwonden, verkrachten, doden en ontvoeren mensen. Onder hen zijn ook vrouwen, kinderen en ouderen. In totaal komen meer dan 1.100 burgers en militairen om het leven en gijzelen ze ruim 200 mensen.

Israël bleek achteraf al een jaar te weten van de aanvalsplannen, maar het leger en inlichtingendiensten dachten dat Hamas het plan niet uit zou kunnen voeren. Het leidt tot veel kritiek op onder andere de Israëlische regering.

Nog diezelfde ochtend verklaart de Israëlische premier Benjamin Netanyahu Hamas de oorlog. Er volgen meerdere Israëlische bombardementen op de Gazastrook en raketaanvallen van Hamas en Hezbollah op Israël. Een aantal weken later start Israël een grootschalige militaire aanval met tanks en reservisten die worden opgeroepen om te vechten. De Israëlische regering wil de gijzelaars bevrijden en Hamas volledig vernietigen.

Israël sluit de Gazastrook volledig af. Elektriciteit, brandstof en (hulp)goederen komen maar heel beperkt binnen. Er ontstaan grote tekorten aan onder andere voedsel, medicijnen, drinkwater en brandstof. In de daaropvolgende maanden bombardeert Israël dagelijks steden in de Gazastrook. Ook ziekenhuizen, scholen, universiteiten en moskeeën zijn doelwit. De Israëlische regering zegt dat Hamasstrijders zich daar schuilhouden of dat er tunnels en commandoposten van Hamas zitten. Maar ze leveren hier geen bewijs voor. Het leidt tot veel internationale kritiek en de beschuldiging dat Israël het internationale oorlogsrecht schendt. Een groot deel van de Gazastrook is verwoest. Palestijnen kunnen geen kant op. Vele tienduizenden burgers waaronder vrouwen en kinderen komen om.

Tijdens de gevechten heeft het Israëlische leger lichamen van een aantal gijzelaars gevonden en weten ze een aantal mensen te bevrijden. Daarnaast zijn er gijzelaars vrijgelaten tijdens een tijdelijke deal tussen Hamas en Israël in november 2023. De rest van de gijzelaars zit nog steeds gevangen. Het is niet bekend hoeveel mensen er nog in leven zijn en hoe ze eraan toe zijn.

Zowel Hamas als Israël worden beschuldigd van oorlogsmisdaden. De kritiek op de Israëlische reactie op de aanval neemt in de maanden na de aanval toe. Er volgen massale protesten in wereldsteden en bij universiteiten, ook in Nederland. Diplomatieke druk en onderhandelingen met Israël en Hamas om tot een (langdurige) staakt-het-vuren te komen, leiden tot niets. Datzelfde geldt voor oproepen van politieke leiders om de gijzelaars vrij te laten en veroordelingen van de Verenigde Naties en wereldleiders over het optreden van Israël.