Wat zijn de gevolgen van massatoerisme?
Wat zijn de gevolgen van massatoerisme?
Laatste update: 30-07-2024
De rolkofferterreur in Amsterdam, luidruchtige Airbnb-gasten voor je deur in Barcelona en steden als Venetië die onleefbaar zijn geworden. Steeds meer inwoners van Europese steden klagen over het snel stijgend aantal toeristen. Hoeveel is toerisme gegroeid de afgelopen jaren? Wie heeft er last van en levert het ook iets op? En welke oplossingen zijn er voor de gevolgen van massatoerisme?
Redacteur: Marjolein Koster
Wanneer er teveel toeristen op één plek zijn en dat voor overlast gaat zorgen, spreken we ook wel van overtoerisme.
Waarom zijn we zoveel gaan reizen?
Al eeuwenlang reist de mens. Denk aan de pelgrimstochten uit de middeleeuwen en de Nederlandse zeevaarders die op ontdekkingsreis gaan. Vanaf de 18e eeuw gaan mensen op reis om zichzelf te ontplooien en om andere culturen en leefwijzen te leren kennen.
Hoewel we deze vorm van toerisme nog steeds kennen, is de moderne toerist van een ander soort. De moderne toerist reist vooral voor zichzelf. Als vakantie om uit te rusten, om te wandelen in de bergen, om speciale gebouwen te bekijken of musea te bezoeken, maar ook om bij terugkomst aan de buren alle selfies te laten zien. Of je nu met de auto naar de camping in Frankrijk rijdt of naar Japan vliegt voor een rondreis, het is bijna een taboe geworden om te zeggen dat je níet op vakantie gaat.
De ontdekkende reiziger komt daardoor op veel plaatsen niet meer aan zijn trekken. Op dat afgelegen parelwitte strand is nu geen vierkante meter meer zonder strandstoel, een foto op de Chinese Muur is niet meer uniek en die kleermaker met zijn authentieke designs heeft nu een commerciële keten aan winkels geopend.
De Lonely Planet reisgidsen hebben toerisme veranderd, maar oprichter benadrukt dat dit niet voor alle plaatsen geldt.
Door de groeiende welvaart en dalende prijs van vliegtickets, is het toerisme de afgelopen jaren enorm gestegen. Deze wereldwijde trend is ook in Nederland te zien. Elk jaar komen er meer toeristen naar Nederland. Maar liefst 20,4 miljoen mensen uit het buitenland boeken in 2023 een overnachting bij een hotel, camping of vakantiepark. Amsterdam is veruit de meest populaire locatie voor buitenlandse toeristen. In 2023 verblijven zo'n 9 miljoen buitenlandse gasten in onze hoofdstad.
De verwachting is dat het toerisme komende jaren explosief zal toenemen, nu de middenklasse in India en China, landen met grote populaties, stijgt. Kortom, we reizen zo veel, omdat het kan.
Wie hebben er last van massatoerisme?
De wereld is nog lang niet vol en de reiziger zal voorlopig nog wel ongerepte natuur en authentieke dorpjes kunnen vinden. Behalve het feit dat je selfie misschien verpest wordt door de drommen mensen die óók met de Rialtobrug in Venetië op de foto willen, zijn het niet zozeer de toeristen zelf die last hebben van massatoerisme. Het zijn vooral de bewoners van de vakantiebestemmingen die hier hinder van ondervinden.
Rijke investeerders kopen bijvoorbeeld panden in de binnenstad van bepaalde steden op. Hierdoor daalt het aantal betaalbare woningen. Daarnaast zien ook huiseigenaren kans hun slaatje te slaan door hun appartement via Airbnb te verhuren.
Massatoerisme in grote steden
Niet alleen in Amsterdam is het onbetaalbaar geworden om in het centrum te wonen. Ook inwoners van steden als Venetië, Barcelona en Dubrovnik klagen hierover. Bovendien zorgen de toeristen ook voor overlast, bijvoorbeeld wanneer zij laat thuiskomen in een woonwijk en dronken zijn. Als gevolg verdwijnen de inwoners uit deze steden en blijft er een soort openluchtmuseum over.
Protesten tegen massatoerisme
Daarnaast heeft toerisme veel negatieve gevolgen voor het milieu. Hoewel de kritiek op de vervuilende luchtvaart alleen maar toeneemt, vliegen we nog steeds en zelfs vaker naar onze vakantiebestemming of korte city trip. Daarnaast gebruiken toeristen veel water en putten toeristen op verschillende manieren de natuur uit. Niet alleen door het gedrag van de toerist zelf. Soms moeten complete bossen wijken voor een nieuw te bouwen resort.
De toerismesector is op veel verschillende manieren vervuilend voor onze aarde. We produceren afval en consumeren grondstoffen.
Sommige plaatsen worden zó populair dat ze de toeristenstroom niet meer aan kunnen. Een voorbeeld daarvan is de Inca Trail in Peru, het wandelpad door de bergen met als bestemming de historische stad Machu Picchu. Om te voorkomen dat het eeuwenoude pad, met haar unieke natuur en door de Inca’s gemaakte grotten en tunnels aangetast wordt, mogen er slechts 500 mensen per dag op deze route lopen. Toeristen kunnen ook met de trein naar de Machu Picchu reizen, maar ook het aantal mensen dat deze UNESCO-Werelderfgoedlocatie mag bezoeken is gelimiteerd. Experts denken namelijk dat grote aantallen deze eeuwenoude stad kunnen aantasten.
Ook laten toeristen vaak veel afval achter. De bergen plastic op de stranden in een aantal Zuid-Aziatische landen zijn hiervan een voorbeeld. In 2016 besluit de Thaise overheid Maya Bay Beach in Koh Phi Phi te sluiten. Op dit strand is de film The Beach met Leonardo DiCaprio opgenomen en sindsdien komen toeristen hier massaal op af. Ook in de Filipijnen besluit de president dat er een einde moet komen aan dit soort toerisme.
Steeds vaker besluiten regeringen in Zuidoost-Azië stranden en eilanden te sluiten voor toeristen.
De Filipijnse overheid zegt de Filipijnen die hun inkomsten juist uit toerisme halen te steunen. Dit is lang niet altijd het geval. Soms moet de lokale bevolking juist wijken voor het toerisme, waarvan de overheid denkt dat het de landelijk economie goed zal doen. Zo dreigen vissers in Curaçao hun haven te verliezen, omdat de overheid dat gebied tot toeristisch strand wil ombouwen.
In het Rifgebied in Curacao wil de overheid de vissershaven inruilen voor uitbreiding van toeristisch gebied.
Wat levert massatoerisme op en voor wie?
Massatoerisme is niet alleen negatief. Het zorgt bijvoorbeeld voor veel werkgelegenheid. Er zijn onder andere banen in de horeca, luchtvaart, musea en recreatie. Sommige plaatsen, zoals bijvoorbeeld de Waddeneilanden, leven bijna geheel van toerisme. Zonder alle hotels, ijssalons en bootverhuurbedrijven zouden veel van de eilandbewoners geen baan hebben.
De economie van Texel draait op toeristen.
Door alle hotelovernachtingen, museumbezoeken en andere uitjes, draagt de toeristische sector soms ook sterk bij aan de economie van een stad of een land. Ook Machu Picchu is hier een voorbeeld van. De Peruaanse overheid is vanwege de natuuraantasting genoodzaakt een limiet te stellen aan het aantal bezoekers, maar tegelijkertijd vormt het ook een grote bron van inkomsten. Een oplossing is dan om de prijs op te drijven, en dat gebeurt ook. Toeristen betalen toch wel.
Hoewel toerisme dus erg goed kan zijn voor de economie, is het in veel gevallen sterk de vraag bij wie dat geld terechtkomt. Westerse hotelketens breiden maar wat graag uit naar landen waar geen rijke investeerders zitten en strijken dan ook de meeste winst op.
Welke oplossingen zijn er?
Je kunt mensen niet gaan verbieden naar bepaalde plaatsen op vakantie te gaan, maar er is een aantal maatregelen dat de negatieve gevolgen van massatoerisme kan beperken.
Johan Idema, schrijver van het boek How to be a better tourist pleit er voor de toerist zelf bewust te maken van zijn vakantiegedrag. “We zijn volkomen vrij om onze bestemmingen te kiezen en toch doen we allemaal hetzelfde. Ga eens naar een woonwijk, ga eens praten met mensen!” Hij wil vooral dat mensen naar hun eigen gedrag kijken en zichzelf dus als een betere toerist gaan gedragen.
Verschillende steden stellen al jarenlang een maximum aan het aantal hotels in de binnenstad, maar de groei van Airbnb zorgt ervoor dat toeristen juist weer meer in de binnenstad verblijven. Om dat tegen te gaan stelt de gemeente Amsterdam bijvoorbeeld een maximum aan het aantal nachten dat een particulier zijn huis mag verhuren en verscherpt de controle hierop steeds meer.
Toeristische steden willen inzage in de gegevens van Airbnb om misbruik van deze app tegen te gaan.
De laatste jaren probeert Amsterdam toeristen te verleiden ook buiten de grachtengordel plaatsen te bezoeken. Zo promoot Amsterdam Marketing Zandvoort als ‘Amsterdam Beach’ en is kasteel Muiderslot omgedoopt tot ‘Amsterdam Castle’. Nederland heeft als voordeel dat afstanden klein zijn, zeker voor veel buitenlandse toeristen. Dat ondervindt ook deze groep toeristen, die verleid worden vanuit Amsterdam naar het Van Gogh Huis in Nieuw-Amsterdam af te reizen.
Toeristen van Amsterdam naar Drenthe
Daarnaast zijn verschillende vormen van ecotoerisme, waarbij rekening wordt gehouden met mens en milieu, steeds populairder. Denk aan kleinschalige accommodaties, geen uitbuiting van personeel, douchen met regenwater en alleen lokale producten op de menukaart. Ook klinkt vanuit de maatschappij én de politiek steeds vaker de oproep om meer met de trein te reizen in plaats van het vliegtuig. Anna Pollock, oprichter van Conscious Travel en aanjager van duurzaam reizen, zegt: “We moeten anders gaan nadenken over toerisme en begrijpen dat we deel uitmaken van een groter geheel. We zijn onderdeel van de natuur en we moeten leren daarmee in harmonie te leven.” Volgens haar zijn al deze initiatieven een goed begin, maar is er veel meer nodig om toerisme op de lange termijn houdbaar te laten zijn.
Duurzaam toerisme is een stap in de goede richting, maar het is niet genoeg.
In het kort
Door de groeiende welvaart en dalende prijzen in de luchtvaartsector, stijgt het aantal reizigers snel.
Massatoerisme heeft negatieve gevolgen. Huizenprijzen in grote steden stijgen, natuur wordt aangetast en de lokale bevolking moet soms wijken voor toerisme.
Massatoerisme levert veel banen op en sommige plaatsen leven ervan. Sommige landen zijn té afhankelijk van toerisme en wanneer er oorlog of ziekte komt, stort de sector in.
Er zijn verschillende oplossingen. De wet beperkt Airbnb, toeristen kunnen beter worden verspreid en ecotoerisme en reizen met de trein zijn in opkomst.
En je weet het!
Anderen het laten weten?
