Hoe kon plastic zo'n milieuprobleem worden?
Hoe kon plastic zo'n milieuprobleem worden?
Laatste update: 19-09-2025
Ooit was plastic een symbool voor modernisering: je kon er alles van maken en het was niet kapot te krijgen. Maar langzaamaan veranderde het zo geliefde materiaal in een regelrechte milieuramp. Wat gebeurt er met al dat plastic dat in de natuur terecht komt? En heeft het eigenlijk zin om het te recyclen?
In de 20e eeuw wordt het eerste volledig synthetische plastic ontwikkeld, door chemische stoffen te combineren onder hoge druk en temperatuur. Bij de ontdekking is iedereen enthousiast, want de nieuwe stof geleidt geen stroom, kan goed tegen hitte en lijkt oneindig lang mee te gaan. Van radio’s en telefoons tot keukengerei, juwelen en speelgoed: er worden allerlei producten van gemaakt. Al snel staat het nieuwe materiaal symbool voor het moderne leven en gaan we er steeds meer van produceren. Vooral vanaf de jaren 50 gaan we wereldwijd voor steeds meer dingen plastic gebruiken.
Meer over wat plastic precies is en hoe het wordt gemaakt, ontdek je in ons andere artikel.
Maar het wordt steeds duidelijker dat plastic ook grote nadelen heeft. Plastic afval duikt overal op. Misschien ken je de foto's wel van dieren die met een maag vol plastic op het strand liggen. Het ooit zo revolutionaire plastic verandert in een symbool voor milieuvervuiling.
Hoeveel plastic is er op de wereld?
Plastic zit in ontzettend veel producten: van je telefoon en speelgoed tot voedselverpakkingen, voertuigen en bouwmaterialen. Dat komt omdat het als materiaal veel voordelen heeft. Zo is het goedkoop, sterk, licht en gaat het lang mee. Bovendien kan je het op heel veel manieren gebruiken. Per jaar produceren we naar schatting ongeveer 450 miljoen ton plastic op de wereld. Veel plastic wordt maar één keer gebruikt.
Lang niet al het plastic komt netjes bij afvalverwerkingsbedrijven terecht. Naar schatting belandt er elk jaar zo'n 20 miljoen ton plastic op straat en in het milieu, zoals in de bodem, de lucht en het water. Dat is een probleem omdat plastic heel langzaam afbreekt, waardoor het tientallen tot honderden jaren in de natuur blijft. Het raakt dieren in zee en op land, die het kunnen inslikken of erin verstrikt raken. Dit verstoort ecosystemen. Ook voor onze eigen gezondheid is het mogelijk schadelijk.
Al het plastic dat in de oceanen zit, wordt samen de 'plasticsoep' genoemd. Door zeestromen concentreert een deel van het plastic zich in megadraaikolken, de zogenoemde gyres. Die beslaan duizenden vierkante kilometers. Hier drijft meer plastic bij elkaar dan op andere plekken in de oceaan, al zijn het geen grote eilanden met plastic.
Verder blijft er plastic rond de kusten hangen en zinkt er een deel naar de zeebodem. Dat laatste komt waarschijnlijk doordat schimmels, bacteriën en algen zich erop hebben genesteld.
Op het plastic in zee leven allerlei organismen.
Een ander deel van het plastic is moeilijk terug te vinden doordat het uit elkaar is gevallen in micro- en nanoplastics. Dat zijn plasticdeeltjes die zo klein zijn dat je ze niet of nauwelijks kan zien. Dat gebeurt doordat stukken plastic slijten en afbreken tot steeds kleinere stukjes.
Komt plastic ook in ons lichaam terecht?
Veel zeedieren zien ronddrijvende plastic tasjes, boterhamzakjes en flessendopjes voor voedsel aan. Daardoor komt er veel plastic in de magen van dieren terecht. Voor kleine dieren, zoals garnalen, lijken ook microplastics een lekker hapje. Andere zeebewoners eten deze diertjes, waardoor de microdeeltjes zich door het hele ecosysteem verspreiden.
Plastic komt via zeedieren in de voedselketen terecht. Bekijk de hele uitzending op NPO Start.
Ook mensen krijgen die micro- en nanoplastics binnen. Dat gebeurt onder andere via ons eten en via het plastic waarin ons voedsel verpakt is. Bovendien zitten er microplastics in de lucht en kunnen we ze dus ook inademen. De meeste microplastics die we binnenkrijgen, poepen we weer uit. Maar een deel blijft in ons lichaam zitten. Zo zijn er onder andere deeltjes gevonden in de bloedbaan, de longen, hersenen, de lever en zelfs in de placenta.
Wat die kleine stukjes plastic voor gevolgen hebben voor onze gezondheid, is nog niet bekend. Ze kunnen schade geven, maar wat precies en hoe gevaarlijk het is, weten wetenschappers nog niet. Er is wel veel onderzoek naar, maar die spreken elkaar vaak tegen. Wel weten onderzoekers dat kleinere deeltjes meer schade aan zouden kunnen richten, omdat ons lichaam zich daar moeilijker tegen kan beschermen.
Hoe verwerken we plastic afval?
In de Europese Unie wordt ongeveer 35% van het ingezamelde plastic omgezet in warmte, elektriciteit of brandstof. Dat gebeurt meestal door het te verbranden in een verbrandingsoven en veroorzaakt veel CO2-uitstoot. Bovendien kan je grondstoffen daarna niet hergebruiken.
Ook wordt er een deel geëxporteerd naar landen buiten de EU, bijvoorbeeld omdat we het zelf niet kunnen verwerken of omdat het goedkoper is om het daar te laten verwerken. Door strengere regels en beperkingen van landen waar we het heen exporteren, neemt deze export af.
Gelukkig wordt er ook steeds meer plastic gerecycled: in de EU zo'n 40% van het ingezamelde plastic. Dat is niet altijd makkelijk. Zo bestaat veel plastic afval uit allerlei verschillende soorten plastic die we nog niet altijd goed van elkaar kunnen scheiden. Hierdoor kunnen we er vaak vooral materialen van lage kwaliteit van maken. Ook zitten er soms giftige stoffen in die aan het plastic zijn toegevoegd, waardoor het niet altijd volledig mag worden hergebruikt. Wel worden de technieken steeds beter.
Jaap ontwikkelt een methode om verschillende typen plastic beter te kunnen scheiden. Bekijk de hele uitzending hier.
Ook is nieuw plastic inkopen uit het buitenland goedkoper dan gerecycled plastic. Met Europese (en Nederlandse) regelgeving proberen politici het recyclen van plastic aantrekkelijker te maken.
In het kort:
Plastic zit in ontzettend veel producten: van je telefoon en speelgoed tot voedselverpakkingen, voertuigen en bouwmaterialen.
Per jaar produceren we naar schatting ongeveer 450 miljoen ton plastic op de wereld. Naar schatting belandt er elk jaar zo'n 20 miljoen ton plastic op straat en in het milieu, zoals in de bodem, de lucht en het water.
Omdat plastic heel langzaam afbreekt, blijft het tientallen tot honderden jaren in de natuur. Het raakt dieren in zee en op land, die het kunnen inslikken of erin verstrikt raken. En dat verstoort ecosystemen.
Er komt ook plastic terecht in ons lichaam in de vorm van microplastic. Wat die kleine stukjes plastic voor gevolgen hebben voor onze gezondheid, is nog niet bekend.
Een deel van het ingezamelde plastic wordt verbrand, een deel geëxporteerd en een deel gerecycled. Door verbeterde technieken kunnen we plastic steeds beter recyclen.
Geraadpleegde bronnen
En je weet het!
Anderen het laten weten?