Waarom is vliegen zo goedkoop?
Waarom is vliegen zo goedkoop?
Laatste update: 09-07-2021
Voor 19,60 euro van Maastricht naar Barcelona vliegen? Of voor minder dan 200 euro zo’n acht uur in het vliegtuig naar New York? Dit soort bedragen lijken absurd, maar erg uitzonderlijk zijn ze niet. Hoe kan het dat je treinkaartje naar het vliegveld soms duurder is dan een vliegticket naar een zonnig oord?
Redacteur: Marjolein Koster
Hoe ontstaat de prijs van vliegtickets?
Logischerwijs is de prijs van een vliegticket opgebouwd uit de kosten die vliegen met zich meebrengt. Denk bijvoorbeeld aan de bouw van het vliegtuig zelf, de brandstofkosten, het personeel dat moet werken, de extra service, de kosten van het vliegveld, landingsrechten en de laatste jaren ook steeds meer beveiligingskosten.
Vliegtickets zijn goedkoop, omdat veel airlines subsidies ontvangen, er geen accijns op kerosine zit en geen btw op tickets. Daarnaast is er veel concurrentie.
Eigenlijk weten we allemaal wel dat vliegen duur is en dat maakt die goedkope tickets juist nog meer verdacht. Onderdelen van een vliegtuig zijn duur, omdat ze licht én sterk moeten zijn. Er is dus eerst een grote investering nodig, voordat een vliegmaatschappij winst kan behalen. Wereldwijd zijn veel vliegvelden (deels) in handen van overheden en al vanaf het begin van de luchtvaart geven zij allerlei subsidies en financiële voordelen. Voorbeelden hiervan zijn het beschikbaar stellen van grond voor een vliegveld, het verstrekken van zachte leningen en overheden stellen bepaalde maatschappijen vrij van het betalen van landingsrechten.
“Als mensen gaan samenwerken en elkaar ontmoeten, dan lever je ook een bijdrage aan de wereldvrede.” De hele aflevering zien? Kijk op VPRO tegenlicht.
Een overheid kan ergens in investeren als het op lange termijn een positieve impact heeft op de economie en in het geval van de commerciële luchtvaart is dat ook helemaal geen slecht idee. Echter, tientallen jaren na de opkomst van burgervluchten, kan de luchtvaartsector nog steeds niet op eigen benen staan. Uit studies van McKinsey en IATA blijkt dat luchtvaartmaatschappijen structureel hogere kosten dan opbrengsten hebben. Overheden springen daarom massaal bij, met als argument dat het verlies van een nationale luchtvaartmaatschappij slecht is voor de economie.
Overheden van verschillende landen houden zo elkaar in de greep. Opkomende landen, zoals de Golfstaten en China, steken miljarden dollars subsidies in hun nationale vliegmaatschappijen. Hierdoor kunnen zij kwalitatieve en goedkope vluchten bieden, wat weer tegen de borst stuit van bijvoorbeeld Amerikaanse maatschappijen die claimen geen (directe) overheidssteun te krijgen en dit oneerlijke concurrentie noemen. Volgens het Centre for Aviation maakt echter elke luchtvaartmaatschappij gebruik van subsidies. Af en toe zijn er vermoedens en zelfs rechtszaken vanwege illegale subsidies, maar of een subsidie legaal is of niet is niet altijd aan te tonen.
Wel is het zo dat bijvoorbeeld de luchthaven van Dubai een sterke positie heeft. Naast het feit dat rijke sjeiks hier de dienst uitmaken en ongelimiteerde groei najagen, is de ligging erg centraal en zijn er geen stakingen omdat vakbonden verboden zijn. Het is moeilijk om hier als Europese of Amerikaanse maatschappij tegen te concurreren.
Het is moeilijk cijfers te noemen, omdat maatschappijen er vanwege concurrentiebeding niet happig op zijn deze te verstrekken. De Europese Commissie zegt dat de lidstaten de afgelopen tien jaar zo’n 4,7 miljard subsidie hebben verstrekt aan de vliegvelden. Die vliegvelden verstrekken deze vervolgens op verschillende manieren aan vliegmaatschappijen, bijvoorbeeld omdat ze graag een nieuwe vliegbestemming erbij willen hebben.
Daarnaast heffen overheden op kerosine geen belasting, terwijl het wel gebruikelijk is accijnzen te heffen op benzine, diesel, alcohol en tabak, om zo het gebruik daarvan te ontmoedigen. Nederland verhoogt die accijnzen juist steeds meer. Bovendien telt hier het principe: de vervuiler betaalt. Vanaf 2021 is er ook weer een vliegtaks in Nederland. In andere landen was dit al het geval en in het verleden heeft Nederland ook al een vliegtaks gehad. Onderzoeksbureau CE Delft heeft eerder onderzoek gedaan naar de effecten van een vliegtaks en daaruit blijkt dat dit een klein, maar positief effect moet hebben op de Nederlandse welvaart, economie en vooral het klimaat.
Daarnaast zit er nog geen btw op vliegtickets. Schattingen laten zien dat beide maatregelen miljarden dollars voordeel opleveren voor de vliegmaatschappijen.
De vervuiler moet betalen
KRO-NCRV De Ochtend stand.nl - 8 mei 2018
00:00
00:00
Door de liberalisering van de Europese markt is de concurrentie tussen vliegmaatschappijen enorm toegenomen. Volgens Quote is de gemiddelde prijs van een vliegticket de afgelopen jaren met maar liefst 63% gedaald. Andere bronnen hebben het over 50% in 30 jaar. Feit is: vliegen wordt steeds goedkoper.
Is het waar dat de tickets op dinsdagmiddag het goedkoopst zijn?
Het is een fabeltje dat de prijs op bepaalde dagen of tijdstippen anders is en het is ook niet waar dat je door te boeken vanaf een ander IP-adres een goedkopere deal hebt. Dit kán allemaal waar zijn, maar het is vooral de simpele formule van vraag en aanbod die voor schommelingen in de prijs zorgt. Daarnaast hebben vliegmaatschappijen tickets in verschillende prijsklassen, ook binnen economy class. Wanneer de tickets in de ene prijsklasse op zijn, betaal je meer. Als blijkt dat de tickets toch niet goed genoeg verkocht worden of als er een concurrerende vlucht komt opduiken, kan die prijs inderdaad per dag verschillen.
Hoe boek ik een goedkoop vliegticket?
KRO-NCRV Fris! - 22 jan 2018
00:00
00:00
De spotgoedkope tickets komen vaak bij low-cost airlines vandaan. Zij bieden minder services. Zo moet je bijbetalen voor bagage of een zitplaats bij het raam, is er geen gratis eten en drinken aan boord en krijg je geen privéscherm waarop je uitgebreid je favoriete serie kunt kijken. Daarnaast staan een aantal vliegmaatschappijen erom bekend dat ze slechte arbeidsvoorwaarden hebben en hun personeelskosten zo laag mogelijk houden.
Piloten van Transavia willen een verbetering van de werkomstandigheden.
Ook vliegen deze low-cost airlines vaak op luchthavens die verder van de stad vandaan liggen en minder luxe zijn. Daar zijn de kosten voor landingsrechten, beveiliging en service vaak goedkoper en dat werkt door in de prijs van het ticket. De basisprijs is omlaag gegaan, door alle extra kosten ben je soms alsnog even duur uit.
Om hun winst ergens anders vandaan te halen, vragen low-cost airlines vaak extra geld voor bepaalde services.
Veel vliegmaatschappijen stunten daarnaast met prijzen om lege stoelen te vullen. Door nóg meer tickets tegen nog lagere prijzen te verkopen, hopen ze hun marges te vergroten. Er zijn allerlei sites die dit soort acties in de gaten houden en vooral jonge mensen die flexibel zijn kunnen hiervan profiteren. Ook kun je prijsalarmen instellen die bijhouden wanneer het juiste moment is om te boeken en zijn er error fares waardoor je ineens voor een paar euro aan de andere kant van de wereld zit.
Wat zijn de gevolgen van goedkope vliegtickets?
Mensen zijn veel meer gaan vliegen. Hierdoor worden de marges van vliegmaatschappijen groter, waardoor ze weer goedkopere tickets kunnen aanbieden, waardoor mensen weer meer gaan vliegen. Een vicieuze cirkel.
Nederlanders vliegen relatief veel. Uit onderzoek van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat blijkt dat 58% van de volwassenen minimaal één keer per jaar vliegt. De belangrijkste reden om niet te vliegen is een gebrek aan geld. Vakantie is nog altijd de hoofdreden en Spanje is nog altijd de absolute topbestemming met het vliegtuig.
Hoewel met de omwoners van Schiphol is afgesproken dat er maximaal 500.000 vluchten per jaar mogen zijn, gaat die afspraak waarschijnlijk op de schop.
De prijs is ook de belangrijkste factor voor het boeken van een vlucht. Vooral jonge mensen vliegen veel en ondanks dat deze groep steeds meer bewust is van klimaat, denken ze niet echt veel na over de impact van hun goedkope vliegreisjes. Logisch dus, dat luchtvaartmaatschappijen de prijs van hun tickets het liefst zo laag mogelijk houden.
Tussen 2004 en 2017 is het aantal passagiers wereldwijd verdubbeld naar ongeveer 4 miljard en de verwachting is dat dat aantal alleen maar gaat stijgen. Dat komt vooral doordat toerisme vanuit landen als China en India, landen met een grote bevolking, enorm zal toenemen. Tot nu toe is Amerika het land met de meeste vluchten, maar waarschijnlijk zal deze positie al in 2022 worden overgenomen door China.
Veel mensen denken tijdens het boeken van een vlucht niet aan de CO2-uitstoot.
Als gevolg hiervan ontstaat nog meer massatoerisme. Sommige stranden in Azië sluiten (tijdelijk) vanwege de grote vervuiling door het toerisme en een aantal Europese steden, zoals Amsterdam, Barcelona en Venetië klaagt dat de leefbaarheid van hun stad achteruit gaat.
Voor veel mensen zijn de negatieve milieueffecten de belangrijkste reden om kritisch te zijn op de goedkope vliegtickets. Er zijn allerlei verschillende berekeningen over de hoeveelheid CO2 die de luchtvaart uitstoot. Om een compleet beeld te krijgen, moeten namelijk allerlei (indirecte) effecten bij elkaar worden opgeteld. Wereldwijd zou de luchtvaart voor zo’n 4,9% van alle CO2-uitstoot zorgen.
Wat is het beleid van de overheid wat betreft de goedkope vliegtickets?
Schiphol is erg belangrijk voor Nederland en de overheid juicht de groei van deze hub vooral toe. In 2016 vervoert de luchthaven maar liefst 63,6 miljoen passagiers, 9,1% meer passagiers dan het jaar daarvoor, waarvan veel ook alleen een transfer hebben. Naast werkgelegenheid, zorgt Schiphol ook voor veel toeristen die geld uitgeven in Nederland en biedt een goede vluchthaven mogelijkheden voor bedrijven om internationaal zaken te doen.
Omdat de Nederlandse overheid ook inziet dat vliegen erg belastend is voor het milieu, voert ze in 2008 de vliegbelasting in, ook wel de vliegtaks genoemd. Op elke vliegticket binnen de Europese Unie of tot 2500 kilometer komt een extra bedrag van 11,25 euro. Voor verdere vliegreizen is dat bedrag 45 euro. Deze vliegtaks wordt echter een jaar later alweer afgeschaft, vanwege de negatieve gevolgen voor de Nederlandse luchthavens.
Luchtvaartmaatschappijen en passagiers wijken uit naar goedkopere vliegvelden over de grens in Duitsland en België.
Dergelijke maatregelen kunnen daarom volgens velen alleen worden ingevoerd wanneer dat wereldwijd gebeurt. Het opmerkelijke is dat juist de luchtvaart tijdens het klimaatakkoord van Parijs onder de afspreken weet uit te komen. Het blijft moeilijk voor landen om hier onderling afspraken te maken. Ondertussen groeit in Nederland weer de roep om een nieuwe vliegtaks. In december 2018 besluit het kabinet opnieuw tot invoering van een vliegtaks: vanaf 2021 gaat die zo'n 7 euro per ticket bedragen.
Herinvoering vliegtaks?
De IATA heeft wel besloten een deel van de CO2-uitstoot te compenseren en onder de noemer Carbon Neutral Growth vanaf 2023 neutraal te blijven op het niveau van 2020. Dat is een goed streven, maar volgens het Klimaatakkoord van Parijs moeten we de uitstoot van CO2 massaal verminderen en niet neutraal blijven. Andere sectoren moeten meer hun best doen. Vliegtuigen mogen blijven vervuilen.
Welke alternatieven voor vervuilende vliegvakanties zijn er?
Eerlijke prijzen, met als gevolg minder vliegreizen, kan er enerzijds voor zorgen dat de CO2-uitstoot vermindert en anderzijds levert het geld op wat geïnvesteerd kan worden in het ontwikkelen van milieuvriendelijkere opties.
Want net als dat auto’s in plaats van op benzine elektrisch kunnen rijden, kunnen je in vliegtuigen ook kerosine vervangen door een elektrische energievoorziening. Zoals bijvoorbeeld waterstof of synthetische kerosine. Maar voor deze alternatieven is ook een grote voorraad groene stroom nodig en juist dat is momenteel nog niet mogelijk. Biobrandstof is een andere optie. Dat wordt gemaakt van onder andere palmolie. Daar is dan weer landbouwgrond voor nodig, wat waarschijnlijk ten koste gaat van het oerwoud.
Sommige mensen compenseren hun vlucht door iets anders in hun leven aan te passen.
Een methode die een klein deel van de reizigers steeds vaker gebruiken is de CO2-uitstoot van je vlucht compenseren. Dit kan bijvoorbeeld door bomen te laten planten in het Amazonegebied of door een extra bedrag bovenop je ticket te betalen wat de vliegmaatschappij dan besteedt aan energiezuiniger vliegen. Hoewel de intenties goed zijn en het wellicht een begin is, is het echter slechts een druppel op de gloeiende plaat.
Steeds meer touroperators zien ook het belang in van meer milieuvriendelijk toerisme en bieden reizen aan onder de noemer ecotoerisme. Tijdens dit soort reizen verblijf je bijvoorbeeld in energiezuinige lodges, douche je met regenwater en eet je lokaal gevangen vis. Reisbrancheorganisatie ANVR neemt graag een deel van de verantwoordelijkheid op zich door de consument bewust te maken van hun ‘vakantievoetafdruk’. Je kunt op reis bepaalde keuzes maken die meer ecologisch verantwoord zijn, maar de grootste vervuiler blijft de vliegreis zelf.
Reisorganisaties willen minder milieuvervuiling
De makkelijkste oplossing? Gewoon minder of niet meer vliegen. Veel milieuactivisten pleiten voor een verbetering van de spoorlijnen, zodat treinreizen een goed alternatief wordt. Op sommige routes, zoals bijvoorbeeld naar Parijs, is dat al het geval. Bovendien heeft de trein als voordeel dat er geen extra kosten voor bagage gerekend worden én stap je in het centrum van de stad uit. Iets wat mensen wel eens vergeten wanneer ze zeggen dat het vliegtuig sneller is.
Linda vliegt niet meer, Ingrid vliegt zo’n 12 of 13 keer per jaar. Beiden zouden het goed vinden als de overheid meer investeert in spoorwegen.
Hoewel de consument zegt het belang van milieuvervuiling door vliegreizen belangrijk te vinden, kiezen we toch het liefst voor de snelste en goedkoopste route. Als de (Nederlandse) overheid haar klimaatdoelstellingen wil halen, is het van essentieel belang dat ze vervuilende luchtvaart aanpakken.
In het kort
Vliegtickets zijn goedkoop, omdat veel airlines subsidies ontvangen, er geen accijns op kerosine zit geen btw op tickets. Daarnaast is er veel concurrentie.
De prijs van vliegtickets hangt af van vraag en aanbod en schommelt daardoor. Low-cost airlines kunnen lage tarieven bieden, omdat ze besparen op de service.
Doordat de tickets goedkoop zijn gaan mensen steeds meer vliegen. Een gevolg hiervan is massatoerisme en veel CO2-uitstoot.
Door tickets duurder te maken kan de overheid vliegen ontmoedigen en investeren in duurzaam vliegen. Dit gebeurt in Nederland tot op heden niet.
Er zijn milieuvriendelijke alternatieven voor kerosine, maar die worden nog niet gebruikt. Je CO2-uitstoot compenseren of niet vliegen is voorlopig de beste oplossing.
En je weet het!
Anderen het laten weten?
