Wat is de ramadan?

moslims bidden voor de iftar

Wat is de ramadan?

Laatste update: 10-02-2025

Ieder jaar breekt er voor moslims een maandlange vastenperiode aan: de ramadan. Voor veel moslims is het een tijd van reflectie en bezinning. Het einde van de ramadan wordt gevierd met Eid-al-Fitr. Dit staat in Nederland ook wel bekend als het 'Suikerfeest'. In dit artikel lees je wat de ramadan is en wat deze maand zo bijzonder maakt voor miljoenen mensen wereldwijd.

Redacteur: Samya Hafsaoui

Wanneer begint de ramadan?

Ramadan is de negende maand in de islamitische kalender. In tegenstelling tot de Gregoriaanse kalender die op de zon is gebaseerd en die we in Nederland gebruiken, werkt de islamitische kalender op basis van de maan. Dat betekent dat de ramadanmaand pas begint als het eerste streepje van de maan zichtbaar is. Dit kan per land verschillen, bijvoorbeeld vanwege een bewolkte hemel. Daardoor kan het zo zijn dat in het ene land het vasten al is begonnen en de ramadan in een ander land een dag later start.

Omdat de zonnekalender en de maankalender niet gelijk lopen, lijkt het begin van de ramadan elk jaar te verschuiven ten opzichte van de Gregoriaanse kalender. Het vasten zelf duurt van de dageraad (het ‘fajr’-gebed) tot zonsondergang (het ‘maghrib’-gebed). Het vasten stopt ’s avonds met een kort gebed, een glas melk en een (oneven) aantal dadels. De dadelboom wordt vaak genoemd in de Koran en ook de profeet Mohammed verbrak zo zijn vasten. Na het vasten volgt de ‘iftar’. Dat is Arabisch voor maaltijd.

Ramadan is een bijzondere maand, omdat het de maand is waarin de engel Gabriël een boodschap van God overbrengt aan de profeet Mohammed. Deze boodschap wordt later, na de dood van Mohammed, verzameld in de Koran. Dat is het heilige boek van de islam. Meer daarover lees je in ons artikel over de islam.

Bezoekers van de Mevlanamoskee in Rotterdam tijdens het avondgebed
Bezoekers van de Mevlanamoskee in Rotterdam tijdens het avondgebed aan het begin van de Ramadan.
 © ANP

Wat betekent 'ramadan'?

Het woord ramadan is afgeleid van ‘ramida’ wat ‘verschroeiende hitte' of 'intense hitte' betekent. De betekenis kan letterlijk worden opgevat, want moslims vasten soms in een periode waarin het heel warm is. Maar het heeft ook een figuurlijke betekenis. Het staat symbool voor het hervormen van jezelf tijdens deze bijzondere vastenmaand. Zoals klei verandert onder intense hitte, zo ondergaan moslims een spirituele hervorming tijdens de ramadan. Bijvoorbeeld door zich te verdiepen in de Koran, door meer te bidden of door een aalmoes - ’zakat’- aan mensen in armoede te geven.

Arash en Shora vertellen wat de ramadan voor hen betekent. Bekijk de hele aflevering van Het ramadangevoel (NTR) op NPO Start.

Waarom vasten moslims tijdens de ramadan?

Het vasten tijdens de ramadan is een van de vijf zuilen (religieuze verplichtingen) van de islam. In het Arabisch heet het vasten 'sawm’. Ramadan staat beschreven in het tweede hoofdstuk van de Koran dat 'Surat el Bakarah' (de Koe) heet. Daar staat wat wel mag en niet mag tijdens het vasten. Zo mag je niet eten, drinken, roken of seks hebben. Ook mag je niet roddelen, liegen of vloeken tijdens het vasten.

Ben je op bezoek in een land waar veel mensen meedoen aan de ramadan, zoals Indonesië, Egypte of Saudi-Arabië, dan kan het zijn dat veel winkels gesloten zijn en het dagelijks leven zich meer verplaatst naar de avond. Restaurants die open zijn serveren soms geen alcohol meer. Ook zijn zwembaden vaak dicht of minder drukbezocht, omdat mensen bang zijn het water per ongeluk door te slikken. 

In het radioprogramma Suhoor Stories nemen zeven islamitische vrouwen je mee in actualiteiten, inspirerende verhalen, handige recepten en de laatste ogenblikken voor het vasten aanbreekt. 

Imam Abdulwahid van Bommel vertelt wat hij zo bijzonder vindt aan het vasten tijdens de ramadan. Bekijk alle afleveringen van Kijken in de ziel (NTR) op NPO Start.

Het lichamelijke proces van het vasten herinnert je aan je godsdienst en maakt je bewuster van je eigen ontwikkeling en groei als persoon. Het is voor veel mensen een tijd van reflectie en bezinning. Het is de bedoeling om tijdens de maand heel de Koran te lezen. Vooral in de laatste 10 dagen tijdens het nachtgebed bidden - of lezen - veel moslims grote delen van de Koran.

In de ramadan gaan ook veel moslims op ‘Umrah’. Dit is een kortere versie van de bedevaart naar Mekka die op elk moment van het jaar gedaan kan worden.

Bekijk alle uitzendingen van Het ramadangevoel (NTR) hier.

Er zijn ook andere dagen in het jaar waarop moslims kunnen vasten, zoals 'Ayyam al Bid' (de witte dagen). Die zijn op de dertiende tot en met de vijftiende dag van de islamitische kalendermaand. En volgens de soenna, de levenswijze van de profeet Mohammed, vastte Mohammed soms op maandagen en donderdagen. 

Vasten in andere religies

Moslims zijn niet de enigen die vasten. Zo vasten religieuze joden een volle dag tijdens Yom Kipur en Tisha B’aven en zijn er in het Jodendom ook andere kleinere vastendagen. In het christendom is er ieder jaar een 40 dagen durende vastenperiode. Die begint op Aswoensdag en is een voorbereiding op Pasen. Sommige rooms-katholieken vasten bijvoorbeeld door bepaalde etenswaren op te geven, zoals vlees of snoep. En ook het boeddhisme kent vastenperiodes.

Wie hoeft er niet te vasten tijdens de ramadan?

Als je tijdens de ramadan de puberteit hebt bereikt, begin je met vasten. Jonge kinderen hoeven dus niet mee te doen. Je hoeft ook niet mee te doen als je ziek, zwanger of ongesteld bent, borstvoeding geeft, of een reis van meer dan 80 kilometer maakt. Je kan dat compenseren door een aalmoes in de vorm van een maaltijd te betalen aan organisaties, gezinnen of personen in nood, of door de vastenperiode later in het jaar in te halen.

de koning woont een iftar-ontmoeting bij tijdens de ramadan
Koning Willem-Alexander woont een iftar-ontmoeting bij voor buurtbewoners van een wijk in Den Haag.
 © ANP

Waarom zijn de laatste 10 dagen van de ramadan extra bijzonder?

Tijdens de laatste 10 dagen van de ramadan valt de speciale avond ‘Laylat-al Qadr’. Vrij vertaald betekent dat ‘de nacht van kracht’. Dit is de nacht waarop de eerste verzen van de Koran werden geopenbaard aan de profeet Mohammed. Moslims geloven dat in deze nacht extra zegeningen worden gegeven en zonden worden vergeven. Ze proberen extra te bidden en de Koran te lezen in de hoop dat ze worden vergeven en beloond door God.

De naam voor een goede daad is ‘hasanaat’. Moslims geloven dat als zij meer goede daden verrichten dan slechte, zij in de hemel komen. Velen kiezen er ook voor om tijdens die laatste 10 dagen op Umrah te gaan of nemen tijdens de ramadan deel aan de speciale nachtgebeden (Taraweeh), waarin de Koran wordt voorgelezen. Allemaal in de hoop om zoveel mogelijk hasanaat te verdienen omdat deze tijdens Laylat-al Qadr en de ramadan worden vermenigvuldigd.

Moslims lopen zeven cirkels tegen de klok in rond de Ka’bah in Mekka
Een van de onderdelen van de Umrah is de Tawaf. Moslims lopen dan zeven cirkels tegen de klok in rond de Ka’bah in Mekka.
 © ANP

Wat is het Suikerfeest (Eid-al-Fitr)?

De laatste dag van de ramadan breekt 'Eid-al-Fitr' aan (‘het feest van het vasten verbreken’). In het Nederlands wordt deze feestdag ook wel Suikerfeest genoemd, omdat moslims vaak koekjes eten om Eid te vieren. Dit vieren ze met vrienden, familie en een bezoek aan de moskee voor het speciale Eid-gebed. Eid is het Arabisch woord voor feest. Hoe Eid gevierd wordt, verschilt per cultuur. 

De meeste moslims brengen deze dagen door met familie en vrienden. Families nodigen elkaar uit om te komen eten en veel mensen dragen hun mooiste kleding. Ook geven moslims elkaar vaak cadeaus, zoals kleding of geld. Er bestaat ook een speciale aalmoes (Zakat El-Fitr). Zakat is het Arabisch woord voor aalmoes. Deze aalmoes is verplicht in de islam. Het een dank aan God voor het kunnen vasten en om ervoor te zorgen dat mensen in armoede ook genoeg te eten hebben tijdens de feestdagen.

Als je als niet-moslim wordt uitgenodigd, neem dan vooral eten mee. En aarzel niet om zelf veel te eten. Dat zal de familie juist extra waarderen.

een medewerker van de bakker staat voor allerlei pakketten met Marokkaanse lekkernijen
Voorbereidingen bij een Marokkaanse bakker voor Eid-al-Fitr.
 © ANP

In het kort:

  • Ramadan is de negende maand binnen de islamitische kalender.

  • Het vasten tijdens de ramadan duurt van dageraad tot zonsondergang. Na zonsondergang is er de Iftar, dat is Arabisch voor maaltijd. 

  • Moslims mogen niet eten, niet drinken en geen seks hebben tijdens de vastenperiode.

  • Moslims bidden extra veel tijdens de ramadan. Zij lezen de Koran en sommige gaan op bedevaart naar Mekka.

  • Als je ziek, zwanger of ongesteld bent, hoef je niet te vasten.

  • Aan het eind van de ramadan is Eid-al-Fitr (‘het feest van het vasten verbreken’ ). In Nederland kennen we het ook als Suikerfeest.

En je weet het!

Anderen het laten weten?

auteur

Door Samya Hafsaoui