Wat is veganisme?

Veganisten zijn mensen die een levensstijl aanhangen waarbij zij afzien van alle vormen van uitbuiten van dieren. Dat betekent dat een veganist dierlijke producten probeert te vermijden, net als producten waarbij dieren zijn gebruikt bij de productie. Hieronder valt voedsel, zuivel en eieren, maar ook kleding, schoonmaakartikelen en schoenen. Het gaat bijvoorbeeld om producten van wol, veren en leer. Ook e-nummers waarin dierlijke producten zijn verwerkt worden vermeden en producten die op dieren zijn getest. Een bekende veganist is Marianne Thieme, mede-oprichter van de Partij voor de Dieren.

Momenteel schat de Nederlandse Vereniging voor Veganisme dat ongeveer 1,5% van de Nederlanders volledig veganist is. 

Veganisten (en ook vegetariërs) zijn er al eeuwen. Volgens sommige wetenschappers komt veganisme al voor in de oudheid. Er zijn aanwijzingen dat de Griekse filosoof Pythagoras een veganistisch dieet volgde. 

Eind 18e en begin 19e eeuw worden de eerste grote onderzoeken naar de gezondheid en de effecten van een veganistisch dieet gedaan. Dr. William Lambe (1765-1848) is één van de meest prominente onderzoekers naar veganisme. In 1815 is zijn studie gepubliceerd naar het effect van een vegetarische en veganistische dieet voor mensen met een ernstige ziekte. 

De Engelse dierenrechtenadvocaat Donald Watson is de bedenker van het woord vegan (veganist), op basis van de term vegetarian (vegetarisch) in 1944. Hij is ook één van de oprichters van de Britse Vegan Society. Deze organisatie houdt zich bezig met het voorlichten van veganisten, organiseren van evenementen en deelnemen aan het publieke debat.

Als je veganist wil worden raadt de Nederlandse Vereniging voor Veganisten aan om met het voedingspatroon te starten. Een veganist eet plantaardig en dat betekent dat je een vegan alternatief moet zoeken voor je boterham met kaas of glas melk.

De focus van het dieet ligt op het eten van meer groenten, fruit, noten, pitten, zaden, bonen, volkorengranen en producten als tofu en tempeh. Met dit eten kan je bijna alle benodigde vitaminen en mineralen binnen te krijgen. Een goed uitgebalanceerd plantaardig voedingspatroon bevat voldoende voedingsstoffen. 

Volgens de Gezondheidsraad is eten volgens een meer plantaardig eetpatroon, met 40% dierlijk en 60% plantaardig eiwit, beter voor het milieu en gezonder voor de meeste Nederlanders. Meer plantaardige eetpatronen (waaronder vegetarisch en veganistisch) verlagen ook het risico op bepaalde chronische ziekten, zoals hart- en vaatziekten.

Maar of helemaal plantaardig eten beter is voor je gezondheid dan gezond eten met een klein beetje dierlijke producten, is eigenlijk niet goed te zeggen. Dat soort onderzoeken zijn (nog) niet gedaan. En ook andere aspecten kunnen hier invloed op hebben, zoals genetische aspecten, alcoholgebruik, roken en sport. 

Maar veganisme gaat verder dan alleen veganistisch eten. Ook kleding, schoenen, shampoo en andere huishoudelijke artikelen kunnen dierlijke producten bevatten die je als veganist niet wil gebruiken. Dat geldt ook voor een dekbed met veren of make-up die is getest op dieren. In de meeste winkels zijn steeds meer veganistische alternatieven te koop. Hoewel die soms nog wel duurder kunnen zijn dan andere producten. 

Toch hoeft een veganistische levensstijl niet altijd meer geld te kosten. Het vraagt vooral in het begin wat extra tijd om de juiste producten te vinden en de juiste voorlichting te zoeken. Uiteindelijk kan plantaardig boodschappen doen zelfs goedkoper zijn dan het kopen van zuivel en vlees, blijkt uit onderzoek van een denktank van ProVeg Nederland. 

Dierenrechten- en milieuactivisten kiezen bijvoorbeeld vaak voor een vegetarisch of veganistisch dieet. Maar activisme hoeft geen onderdeel van een veganistische leefstijl te zijn. Veganisme en activisme worden wel aan elkaar gelinkt, bijvoorbeeld als het doel is om op te komen voor dierenrechten of dieren te redden van een leven in de vleesindustrie.

Er zijn ook dieren die prima van een plantaardig of veganistisch dieet kunnen leven, zoals schapen. Deze dieren zijn herbivoren of planteneters. Bij sommige huisdieren ligt dat iets ingewikkelder. Katten hebben bijvoorbeeld bepaalde voedingsstoffen nodig die alleen in vlees of vis te vinden zijn. Daarom zou een plantaardig dieet voor je kat niet gezond zijn.

Over honden is meer discussie. Van nature kunnen honden zich volgens de Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde goed aanpassen aan bijvoorbeeld een vegetarisch dieet, maar dit wordt niet geadviseerd. Om tekorten te voorkomen raden dierenartsen een helemaal plantaardig dieet voor je hond af. Toch zijn er mensen die hun huisdieren veganistisch opvoeden en ook specialisten die hier een andere mening over hebben. 

Je hoeft niet helemaal te stoppen met het eten van dierlijke producten om iets goed te doen voor het milieu. Ook minder vlees eten en niet te veel zuivel is al een goede stap. Landbouw heeft namelijk een hoog uitstootpercentage. Ongeveer de helft van de broeikasgasuitstoot binnen de landbouw is afkomstig uit de veehouderij. Zo’n 70% van deze uitstoot komt door de rundveehouderij, 20% door de varkenshouderij en de overige 10% is verdeeld tussen andere sectoren als geiten, schapen en pluimvee.