Wat is veganisme?
Wat is veganisme?
Laatste update: 01-07-2024
Geen leer, geen kaas, geen shampoo getest op dieren. Bij een veganistische leefstijl maak je geen gebruik van dierlijke producten, of producten waarbij dieren zijn gebruikt. Bijvoorbeeld voor voeding, maar ook bij kleding, huishoudelijke producten en activiteiten. Maar hoe wordt iemand veganist? En hoe gezond is deze manier van leven?
Wat is veganisme?
Veganisten zijn mensen die een levensstijl aanhangen waarbij zij afzien van alle vormen van uitbuiten van dieren. Dat betekent dat een veganist dierlijke producten probeert te vermijden, net als producten waarbij dieren zijn gebruikt bij de productie. Hieronder valt voedsel, zuivel en eieren, maar ook kleding, schoonmaakartikelen en schoenen. Het gaat bijvoorbeeld om producten van wol, veren en leer. Ook e-nummers waarin dierlijke producten zijn verwerkt worden vermeden en producten die op dieren zijn getest. Een bekende veganist is Marianne Thieme, mede-oprichter van de Partij voor de Dieren.
Momenteel schat de Nederlandse Vereniging voor Veganisme dat ongeveer 1,5% van de Nederlanders volledig veganist is.
Bekijk de hele aflevering van Willem Wever via NPO Start.
Waar komt veganisme vandaan?
Veganisten (en ook vegetariërs) zijn er al eeuwen. Volgens sommige wetenschappers komt veganisme al voor in de oudheid. Er zijn aanwijzingen dat de Griekse filosoof Pythagoras een veganistisch dieet volgde.
Eind 18e en begin 19e eeuw worden de eerste grote onderzoeken naar de gezondheid en de effecten van een veganistisch dieet gedaan. Dr. William Lambe (1765-1848) is één van de meest prominente onderzoekers naar veganisme. In 1815 is zijn studie gepubliceerd naar het effect van een vegetarische en veganistische dieet voor mensen met een ernstige ziekte.
De Engelse dierenrechtenadvocaat Donald Watson is de bedenker van het woord vegan (veganist), op basis van de term vegetarian (vegetarisch) in 1944. Hij is ook één van de oprichters van de Britse Vegan Society. Deze organisatie houdt zich bezig met het voorlichten van veganisten, organiseren van evenementen en deelnemen aan het publieke debat.
Veganisme in cultuur en geloof
Culturen en religies waarin veganisme het meest voorkomt zijn het hindoeïsme, het boeddhisme en het jaïnisme. Hierin is een belangrijke waarde om geen geweld tegen levende wezens te gebruiken. Omdat binnen deze stromingen elk leven telt, of het nou gaat om een mug of een schaap. Daarom is er veel nadruk om dierenleed te voorkomen.
Hoe wordt iemand veganist?
Als je veganist wil worden raadt de Nederlandse Vereniging voor Veganisten aan om met het voedingspatroon te starten. Een veganist eet plantaardig en dat betekent dat je een vegan alternatief moet zoeken voor je boterham met kaas of glas melk.
De focus van het dieet ligt op het eten van meer groenten, fruit, noten, pitten, zaden, bonen, volkorengranen en producten als tofu en tempeh. Met dit eten kan je bijna alle benodigde vitaminen en mineralen binnen te krijgen. Een goed uitgebalanceerd plantaardig voedingspatroon bevat voldoende voedingsstoffen.
Volgens de Gezondheidsraad is eten volgens een meer plantaardig eetpatroon, met 40% dierlijk en 60% plantaardig eiwit, beter voor het milieu en gezonder voor de meeste Nederlanders. Meer plantaardige eetpatronen (waaronder vegetarisch en veganistisch) verlagen ook het risico op bepaalde chronische ziekten, zoals hart- en vaatziekten.
Maar of helemaal plantaardig eten beter is voor je gezondheid dan gezond eten met een klein beetje dierlijke producten, is eigenlijk niet goed te zeggen. Dat soort onderzoeken zijn (nog) niet gedaan. En ook andere aspecten kunnen hier invloed op hebben, zoals genetische aspecten, alcoholgebruik, roken en sport.
Voedingsstoffen en veganisme
Als je veganistisch eet is het goed om te letten op welke voedingsstoffen je binnenkrijgt. Dit gaat vooral om eiwit, ijzer, calcium, jodium, vitamine B1, vitamine B2, vitamine B12 en omega-3 vetzuren, die veel voorkomen in dierlijke producten. In een gebalanceerd plantaardig dieet kunnen veel van deze voedingsstoffen zitten. Zo kun je bijvoorbeeld eiwit en ijzer halen uit peulvruchten, tofu of noten. En een verrijkte sojadrink of -yoghurt kan een bijdrage leveren aan de inname van eiwit, calcium, vitamine B2 en B12. Het Voedingscentrum adviseert hier meer over waar je die voedingsstoffen het beste vandaan kan halen.
Vooral vitamine B12 komt bijna alleen voor in dierlijke producten. Daarom is het als veganist verstandig om dit bij te slikken. Deze vitamine zorgt voor de aanmaak van rode bloedcellen en voor een goede werking van het zenuwstelsel.
Bekijk de hele aflevering van Groen Licht (BNNVARA) via NPO Start.
Er zijn een heleboel producten waarvan je misschien verwacht dat ze veganistisch zijn, maar waar wel degelijk dierlijke producten in zitten. Bijvoorbeeld roze koeken: in het E-nummer E-120 zitten geplette luizenlijfjes, waarvan de rood/roze kleurstof gemaakt wordt. Gelatine bevat huid en botten van koeien en varkens. Dit kan bijvoorbeeld in snoep en pudding zitten. Een veganist moet dus ontzettend goed opletten wat ze wel of niet kunnen eten. Om dit te verduidelijken bestaat er inmiddels een vegan keurmerk. Dit keurmerk wordt nog niet overal gehanteerd, omdat de Vegan Society het product eerst goed moet keuren.
Veganistisch eten en het sociale leven
Bij anderen eten of uit eten gaan kan lastig zijn aan het begin van een veganistisch dieet. Kan je wel altijd aan anderen vragen of zij rekening willen houden met jouw wensen? Het is misschien even wennen, maar uiteindelijk hoeft deze aanpassing niet te verschillen van dat van iemand met een glutenallergie of iemand die uit geloofsovertuiging anders eet.
De Nederlandse Vereniging voor Veganisme en de Vegan Challenge geven een aantal tips om te helpen in bepaalde sociale situaties waar veganisme misschien minder geaccepteerd of geheel onbekend is. Als je mensen uitlegt wat veganisme is en waarom je veganistisch wil eten vergroot vaak begrip. Ook kan het helpen om mee te denken welke producten veganistisch zijn of zelf iets mee te nemen.
Is een veganistische levensstijl duur?
Maar veganisme gaat verder dan alleen veganistisch eten. Ook kleding, schoenen, shampoo en andere huishoudelijke artikelen kunnen dierlijke producten bevatten die je als veganist niet wil gebruiken. Dat geldt ook voor een dekbed met veren of make-up die is getest op dieren. In de meeste winkels zijn steeds meer veganistische alternatieven te koop. Hoewel die soms nog wel duurder kunnen zijn dan andere producten.
Van voeding tot shampoo: waar moet je allemaal op letten?
Toch hoeft een veganistische levensstijl niet altijd meer geld te kosten. Het vraagt vooral in het begin wat extra tijd om de juiste producten te vinden en de juiste voorlichting te zoeken. Uiteindelijk kan plantaardig boodschappen doen zelfs goedkoper zijn dan het kopen van zuivel en vlees, blijkt uit onderzoek van een denktank van ProVeg Nederland.
Is een veganist ook een activist?
Dierenrechten- en milieuactivisten kiezen bijvoorbeeld vaak voor een vegetarisch of veganistisch dieet. Maar activisme hoeft geen onderdeel van een veganistische leefstijl te zijn. Veganisme en activisme worden wel aan elkaar gelinkt, bijvoorbeeld als het doel is om op te komen voor dierenrechten of dieren te redden van een leven in de vleesindustrie.
Kijk de hele uitzending van Brandpunt via NPO Start.
Een van de bekenste veganistische dierenactivisten is misschien wel Peter Janssen, beter bekend als de Vegan Streaker. Hij komt op voor de rechten van dieren door stierengevechten te verstoren of konijnen te bevrijden.
Peter Janssen, beter bekend als de Vegan Streaker. Kijk de hele uitzending op via NPO Start.
Kunnen dieren ook veganistisch leven?
Er zijn ook dieren die prima van een plantaardig of veganistisch dieet kunnen leven, zoals schapen. Deze dieren zijn herbivoren of planteneters. Bij sommige huisdieren ligt dat iets ingewikkelder. Katten hebben bijvoorbeeld bepaalde voedingsstoffen nodig die alleen in vlees of vis te vinden zijn. Daarom zou een plantaardig dieet voor je kat niet gezond zijn.
Over honden is meer discussie. Van nature kunnen honden zich volgens de Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde goed aanpassen aan bijvoorbeeld een vegetarisch dieet, maar dit wordt niet geadviseerd. Om tekorten te voorkomen raden dierenartsen een helemaal plantaardig dieet voor je hond af. Toch zijn er mensen die hun huisdieren veganistisch opvoeden en ook specialisten die hier een andere mening over hebben.
'Niet alle dieren kunnen zonder vlees.' Bekijk het hele fragment van EenVandaag.
Moet iedereen veganist worden voor een betere wereld?
Je hoeft niet helemaal te stoppen met het eten van dierlijke producten om iets goed te doen voor het milieu. Ook minder vlees eten en niet te veel zuivel is al een goede stap. Landbouw heeft namelijk een hoog uitstootpercentage. Ongeveer de helft van de broeikasgasuitstoot binnen de landbouw is afkomstig uit de veehouderij. Zo’n 70% van deze uitstoot komt door de rundveehouderij, 20% door de varkenshouderij en de overige 10% is verdeeld tussen andere sectoren als geiten, schapen en pluimvee.
Door minder dierlijke producten te gebruiken zal de uitstoot van broeikasgassen verminderen en hoeft er minder land en water gebruikt te worden. Dit leidt samen tot zo'n 25% minder impact op het milieu volgens de Gezondheidsraad.
Plantaardige eiwitten zijn beter voor de gezondheid en het milieu.
In plaats van iedere dag een stuk vlees is twee of drie keer per week een stuk beter.
Steeds meer mensen kiezen ervoor om meer plantaardig te eten. Zo’n 40% van de Nederlanders noemt zichzelf inmiddels flexitariër. Door niet te veel vlees te eten, met name rood en bewerkt vlees, en vaker te kiezen voor peulvruchten, ei en ongezouten noten verlaag je het risico op chronische ziekten, zoals bijvoorbeeld hart- en vaatziekten.
In plaats van iedere dag vlees eten kan het al een goede stap zijn om dit te verlagen naar twee of drie keer per week. Het advies is daarbij om maximaal 500 gram vlees per week te eten. Anderen willen zich misschien verder aanpassen of zelfs helemaal plantaardig eten. Daarbij is het dus vooral belangrijk om te zorgen voor goede vervangproducten. Maar ook al door af en toe dat stukje vlees te laten staan of iets meer plantaardig te eten, help je al mee aan de gezondheid van mens, dier en milieu.
Deze longread is geschreven met behulp van het Voedingscentrum. Klik hier voor meer informatie over een gezond veganistisch dieet.
In het kort
Veganisme is een levensstijl waarbij mensen afzien van alle vormen van dierenuitbuiting: voor eten, kleding of andere doeleinden.
Veganisten zijn er al eeuwen. Volgens sommige wetenschappers dateren veganisten uit de tijd van de Griekse filosofen.
Vitamine B12 is erg belangrijk, een langdurig gebrek hiervan kan permanente schade opleveren aan het zenuwstelsel. Veganisten moeten dit bijslikken om gezond te blijven.
Veganisme gaat vaak samen met activisme. Veel veganisten willen dierenleed tot een minimum beperken en dragen dat uit via protesten, bijeenkomsten of acties.
Voor het milieu en het voorkomen van dierenleed is het beter om minder vlees en zuivel te consumeren. Ongeveer de helft van de broeikasgasuitstoot binnen de landbouw is afkomstig uit de veehouderij.
En je weet het!
Anderen het laten weten?