Wie is Angela Merkel?

Angela Merkel

Wie is Angela Merkel?

Laatste update: 23-07-2024

Angela Merkel (1954) groeit op als onopvallend meisje in de DDR, maar is lange tijd de invloedrijkste vrouw ter wereld. In de 16 jaar (2005-2021) dat zij bondskanselier van Duitsland is, zien velen haar als leider van de Europese Unie. Hoe zag haar weg naar de top er uit?

Hoe verloopt de jeugd van Angela Merkel?

Hoewel zij haar verleden niet verhult, laat Angela Merkel toch vrij weinig los over de periode voordat zij de politiek in ging. Ze komt op 17 juli 1954 in Hamburg ter wereld als Angela Dorothea Kasner. Haar vader krijgt in datzelfde jaar een aanstelling als dominee in het Oostduitse Templin vlakbij Berlijn. Hierdoor groeit Angela op in de DDR. Op school doet ze het uitstekend. Ze blijkt een slimme scholier te zijn, met een voorliefde voor natuurkunde en Russisch. Net als bijna alle kinderen in de DDR is zij lid van de Freie Deutsche Jugend (FDJ), een communistische jeugdbeweging. Wanneer in 2013 in het boek Das erste Leben der Angela M. staat dat Merkel actief was op de afdeling propaganda, ontkent zij dat stellig. De FDJ zou niet meer geweest zijn dan een vorm van vrijetijdsbesteding. 

Angela Merkel als natuurkundige

Angela Merkel (rechts) in 1989. Naast haar staat Joachim Sauer, haar huidige man.

 © ANP

Na haar middelbare school kiest ze ervoor om natuurkunde te gaan studeren aan de Universiteit van Leipzig. In 1977 trouwt ze met Ulrich Merkel – een huwelijk dat al vier jaar later strandt. Toch houdt zij vanaf dan -zoals dat vaker gebeurt in Duitsland- de naam van haar man. Ze studeert in 1978 af en kiest er dan voor haar doctorstitel te behalen bij de Academie der Wetenschappen van de DDR. Dat doet zij in 1986, met een proefschrift op het gebied van chemie.

Het DDR-verleden van Angela Merkel.

Hoe begint de politieke carrière van Merkel?

Merkel blijft na het behalen van haar doctorstitel nog enkele jaren actief bij de Academie. Pas in 1989 begint zij haar politieke carrière – Angela is dan al 35. Ze wordt lid van de Demokratischer Aufbruch, een relatief rechtse tak van de DDR die het communistische systeem wil moderniseren. Een jaar na het vallen van de Berlijnse Muur wordt deze partij opgenomen in de Christlich Demokratische Union Deutschlands (CDU), de partij waar Merkel uiteindelijk partijleider van wordt.

De Berlijnse Muur

Speciale uitzending van het journaal na de val van de Berlijnse muur.

Angela Merkel herdenkt de val van de Berlijnse Muur. Zij was zelf een van de eerste Duitsers die overstak. De hele aflevering zien? Kijk op NPO.nl.

Helmut Kohl, de toenmalige bondskanselier, is onder de indruk van Angela's capaciteiten. Hij benoemt haar tot minister voor Vrouwen- en Jeugdzaken in 1991. Kohl beschouwt haar als zijn beschermelinge en noemt haar liefkozend mein Mädchen (mijn meisje). Dankzij haar natuurkundige achtergrond wordt ze in 1994 het ministerie van Milieu, Natuurbescherming en Reactorveiligheid – een prestigieuze rol. Merkel krijgt steeds meer politiek aanzien in de partij en laat zien dat ze ook kan besturen.

Angela Merkel en Helmut Kohl

Angela Merkel voor een portret van Helmut Kohl.

 © ANP

Hoe redt Merkel de CDU?

Terwijl Angela Merkel steeds verder klimt, stort haar partij CDU volledig in. Bij de Bondsdagverkiezingen van 1998 verliest de partij van de sociaaldemocraten. Een jaar later raakt de partij ook nog eens verstrengeld in een schandaal, wanneer blijkt dat er gesjoemeld is met partijfinanciering. Bondskanselier Kohl is zelfs persoonlijk betrokken. Vanaf dat moment distantieert Merkel zich van hem. In een open brief in de Frankfurter Allgemeine Zeitung roept Merkel haar partij op te breken met Helmut Kohl. Later zou Kohl zeggen dat het aannemen van Merkel de grootste fout van zijn leven was.

Angela Merkel wordt voorgedragen als partijvoorzitter van de CDU.

Merkel wordt in 2000 benoemd tot partijleider. Met Merkel aan het roer van de CDU gaat het steeds beter met de partij. Hoewel de CDU niet de grootste wordt bij de Bondsdagverkiezingen van 2002, groeit de populariteit van Merkel wel. Als leider van de oppositie pleit ze voor het versoepelen van arbeidswetten, zodat Duitse bedrijven sneller kunnen inspelen op veranderingen op de markt. In 2005 wordt Angela voorgedragen als kandidaat voor het bondskanselierschap. De CDU wint met een kleine marge van de sociaaldemocraten en Angela Merkel wordt de eerste vrouwelijke bondskanselier van Duitsland.  

Angie

Aanhangers van Angela Merkel houden bordjes met de tekst 'Angie' vast.

 © ANP

Hoe vergaat het Merkel als bondskanselier?

Na de verkiezingen volgt eerst een lastige taak: zowel de CDU als de SPD kan geen meerderheid vinden met de kleinere partijen. Al snel blijkt dat een grote coalitie tussen de CDU en de SPD de enige uitkomst is. Kabinet-Merkel I doet zijn intrede op 22 november 2005. In die eerste jaren als bondskanselier komt zij vooral bekend te staan om haar nuchtere, neutrale karakter. Juist omdat de CDU op het nippertje heeft gewonnen, wil Merkel zo dicht mogelijk bij de publieke opinie blijven. Deze gematigde toon voert de boventoon in Kabinet-Merkel I.

Angela Merkel wordt in 2005 benoemd tot eerste vrouwelijke bondskanselier van Duitsland.

Tijdens de Bondsdagverkiezingen van 2009 verliest coalitiepartner SPD veel zetels. Merkel grijpt dit moment aan om samen te werken met de liberale Freie Demokratische Partei (FDP). Halverwege deze tweede termijn raakt het volk steeds meer ontevreden vanwege onzekerheid rond de eurocrisis. Maar wanneer Merkel zich kundig door deze crisis heen weet te werken, stijgt de waardering opnieuw. In 2013 wordt zij opnieuw verkozen – CDU en zusterpartij CSU halen bijna de absolute meerderheid. De FDP wordt bij de formatie van het nieuwe kabinet weer ingewisseld voor de eerdere coalitiepartner SPD.

Wat is Merkels rol in de internationale politiek?

Hoewel Angela Merkel in de eerste plaats de bondskanselier van Duitsland is, is er ook veel lof voor haar rol in de internationale politiek. Met het oog op het opkomende populisme noemt de New York Times haar “de laatste verdediger van de vrije wereld”. Velen zien haar ook als onofficiële leider van de Europese Unie. Zowel in de eurocrisis, als in de vluchtelingencrisis heeft zij zich weten te bewijzen als daadkrachtige rots in de branding met haar stap-voor-stap-politiek en willkommenskultur.

Merkel en Obama

Fragment uit Tegenlicht waar Obama terugblikt op zijn samenwerking met Merkel. De hele aflevering zien? Kijk op NPO.nl.

Angela Merkel ontmoet Barack Obama voor overleg over Oekraïne.

Als staatshoofd van Duitsland gaat zij regelmatig in gesprek met andere staatshoofden. Vooral met Frankrijk ontstaat een trouwe band. Merkel en de toenmalige Franse president Nicolas Sarkozy worden gelabeld als het duo ‘Merkozy’. Ook met minister-president Mark Rutte en de voormalige Amerikaanse president Barack Obama onderhoudt zij goede banden. In 2013 komt er wel een flinke smet op de verstandsverhouding tussen Duitsland en de V.S., wanneer blijkt dat de telefoon van Merkel is afgetapt door de Amerikaanse inlichtingendienst NSA.

Angela Merkel

Angela Merkel en Mark Rutte

Bondskanselier Angela Merkel en premier Mark Rutte geven een persconferentie tijdens een bezoek aan de High Tech Campus in Eindhoven.

Merkel en Obama
Merkel en Obama hebben een goede onderlinge relatie.
Angela Merkel en Donald Trump

Angela Merkel en Donald Trump tijdens een gezamenlijke persconferentie in het Witte Huis.

Angela Merkel en Recep Tayyip Erdoğan

Angela Merkel en Recep Tayyip Erdoğan ontmoeten elkaar in Turkije.

Angela Merkel en Nicolas Sarkozy

Het duo Angela Merkel en Nicolas Sarkozy wordt ook wel 'Merkozy' genoemd.

Angela Merkel en Vladimir Putin

Angela Merkel met de Russische president Vladimir Poetin.

Ook met minder goed bevriende staatshoofden weet Angela Merkel tactisch samen te werken. Hoewel Angela Merkel en Donald Trump zeer verschillende standpunten innemen, laat zij weten: “Trump en ik hebben een goede werkrelatie.” Ook Russische president Vladimir Poetin heeft respect voor haar en beschouwt haar als een zeer oprecht persoon. Toch loopt een ontmoeting tussen de twee in 2007 uit op een kleine rel. Tijdens de ontmoeting neemt Poetin zijn labrador mee, terwijl Merkel bang zou zijn voor honden omdat zij jaren eerder is aangevallen door een hond. In een interview geeft Merkel later aan: “Ik snap waarom hij dit gedaan heeft – om te bewijzen dat hij een man is. Hij is bang voor zijn eigen zwaktes.”

De verschillende standpunten van Angela Merkel en Donald Trump. De hele aflevering zien? Kijk op NPO.nl.

Hoe gaat Merkel om met de vluchtelingencrisis?

Sinds het begin van de vluchtelingencrisis in 2013 heeft Angela Merkel zich sterk gemaakt voor een goed opvangsysteem door heel Europa. Haar uitspraak “Wir schaffen das” is inmiddels wereldberoemd. Merkel wil geen limiet stellen aan het aantal vluchtelingen. Als het nodig is, dan regelen we het, is haar stellige overtuiging. Duitsland is dan ook het land dat de meeste vluchtelingen opvangt. Internationaal wordt zij geprezen om haar handelen, maar in Duitsland groeit de kritiek. De rechts-populistische partij Alternative für Deutschland (AFD) is het sterk oneens met het vluchtelingenbeleid van Merkel. Veel Duitsers stemmen in de daaropvolgende verkiezingen op de AfD en in september 2017 treedt de partij met 12,6 procent van de stemmen voor het eerst toe tot de Bondsdag. 

Merkels vluchtelingenbeleid

Peter Vandermeersch, hoofdredacteur van NRC Handelsblad, vindt “Wir schaffen das” de mooiste uitspraak van het jaar. De hele aflevering zien? Kijk op NPO.nl.

Ondanks alle kritiek blijft Merkel ervan overtuigd dat Duitsland alles zal doen om vluchtelingen op te vangen.

Wat tast Merkel's leiderschap aan?

Hoewel Merkel's positie ernstig verzwakt is bij de Bondsdagverkiezingen van september 2017 wil zij van geen wijken weten. Ze blijft lijsttrekker voor CDU/CSU. De partij blijft weliswaar de grootste partij, maar lijdt een historisch verlies. De partij houdt slechts 33 procent van de stemmen over, sinds 1949 is dat niet zo weinig geweest. Ook moet Merkel op zoek naar een nieuwe coalitiepartner: de SPD heeft nog meer verloren en wil absoluut niet opnieuw meeregeren. Onderhandelingen met andere partijen lopen echter op niets uit en Merkel komt uiteindelijk toch weer bij SPD uit. Na de langste kabinetsformatie van Duitsland na de oorlog, komt er dan toch een akkoord tussen deze twee partijen. Beiden willen een politieke crisis voorkomen.

Zoals verwacht blijft de CDU/CSU van Angela Merkel de grootste partij bij de Bonsdagverkiezingen in september 2017. Grote winnaar is het rechts-populistische AfD. 

Het vluchtelingenbeleid blijft een bron van discussie, ook binnen Merkels CDU/CSU en in het vierde kabinet Merkel. Het leidt twee maanden na de kabinetsinstallatie tot een regeringscrisis als minister Seehofer (CSU) van Binnenlandse Zaken een vluchtelingenplan presenteert. In tegenstelling tot Merkel wil hij asielzoekers de toegang tot Duitsland weigeren als die eerder al in een ander Europees land zijn geregistreerd. Merkel's motto "Wir schaffen das" blijkt voor deze politieke crisis te werken. Zij bezweert in juli 2018 uiteindelijk de regeringscrisis met een akkoord over gesloten doorreiscentra in Duitsland. Hier zal de status van asielzoekers worden getoetst. Afgewezen asielzoekers zullen vervolgens moeten terugkeren naar het Europese land waar ze hun eerste aanvraag indienden. Deze korte crisis tast volgens velen Merkels leiderschap aan.

Merkel_Trump_G7
Deze foto, genomen tijdens de G7-top in 2018, gaat snel viral. Merkel lijkt haar macht op het wereldtoneel nog niet verloren.
 © ANP

Wanneer stopt Merkel?

Op 29 oktober 2018 geeft Merkel in een persconferentie aan dat ze stopt als partijvoorzitter van de CDU.  In 2021 stopt zij als bondskanselier. Na haar vertrek kiest ze voor de luwte. Ze trekt zich gaandeweg terug uit de CDU-partij omdat die zich conservatiever gaat profileren. Inmiddels is zij geen erevoorzitter meer en laat zij de partijbijeenkomsten aan haar voorbij gaan. Eind 2024 verschijnen haar memoires in het boek Vrijheid dat ruim 700 bladzijden telt en in 30 landen zal worden verspreid.

In het kort:

  • Angela Dorothea Kasner wordt op 17 juli 1954 geboren in Hamburg en groeit daarna op in de DDR. Ze studeert natuurkunde en trouwt in 1972 met Ulrich Merkel. Ze houdt zijn achternaam na hun scheiding in 1982.

  • Ze begint haar politieke carrière bij de CDU als beschermelinge van de toenmalige bondskanselier Helmut Kohl, die haar mein Mädchen noemt.

  • Na een partijfinancieringsschandaal roept Angela Merkel haar partijgenoten op tot een nieuwe start. Merkel wordt verkozen tot partijleider en leidt de CDU naar een overwinning in 2005.

  • Als bondskanselier is Angela Merkel over het algemeen erg populair bij de Duitsers. Ze toont zich een tactische en kundige speler tijdens de eurocrisis en vluchtelingencrisis.

  • In september 2017 blijft de CDU/CSU van Merkel ondanks een historisch verlies toch de grootste partij van Duitsland. 

  • Ze smeedt uiteindelijk in april 2018 een coalitie tussen CDU/CSU en SPD. In oktober 2018 kondigt zij haar voorgenomen politieke afscheid aan. Ze stelt zich niet meer herkiesbaar voor de Bondsdagverkiezingen in 2021. 

En je weet het!

Anderen het laten weten?

Ook interessant om te weten