Hoe gevaarlijk is Noord-Korea?
Het meest gesloten land ter wereld, een van de laatste communistische bolwerken in de wereld én het land dat blijft dreigen met nucleaire aanvallen: is Noord-Korea een gevaar?
Waarom zijn er twee Korea's?
Korea is één land tot 15 augustus 1945. Op die dag capituleren de Japanners en eindigt officieel de Tweede Wereldoorlog. Korea – al sinds 1910 bezet door Japan – wordt in twee delen gesplitst. Het noorden wordt bestuurd door de Russen en het zuiden door de Amerikanen. De grens komt te liggen bij de achtendertigste breedtegraad. Oorspronkelijk is het plan om van Korea weer één land te maken, en er worden ook pogingen gedaan door Rusland en de Verenigde Staten om samen het land te regeren, maar het wantrouwen tussen de communistische Russen en de kapitalistische Amerikanen blijkt toch te groot. Drie jaar na het einde van de oorlog worden twee staten opgericht: een democratische republiek in het zuiden en een socialistische volksrepubliek in het noorden.
Het door de Russen gesteunde Noord-Korea valt op 25 juni 1950 het op het westen gerichte Zuid-Korea binnen: het begin van de Koreaanse Oorlog. Noord-Korea vindt dat de Korea’s één communistische staat moeten worden. De Noord-Koreanen komen een heel eind. Zo wordt binnen enkele dagen de Zuid-Koreaanse hoofdstad Seoul ingenomen. De hulp van onder meer de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en zelfs van enkele Nederlandse soldaten zet aanvankelijk ook geen zoden aan de dijk. Maar omdat de Noord-Koreanen onder andere problemen krijgen met hun bevoorrading lukt het Zuid-Korea en zijn medestanders uiteindelijk om de Noord-Koreanen terug te dringen.
Korea Oorlog
Al in 1951 wordt er gestart met vredesonderhandelingen, maar pas in de zomer van 1953 komt het tot een staakt-het-vuren. In het plaatsje Panmunjeom wordt een wapenstilstand ondertekend.
In Panmunjeom wordt de wapenstilstand tussen de twee Korea’s ondertekend.
De wapenstilstand is ook nu nog van kracht: er is nooit officieel vrede gesloten en dus zijn de Korea’s nog steeds in staat van oorlog met elkaar. Zo ongeveer op dezelfde plek als waar voor de Korea Oorlog de grens tussen de twee landen lag, rond de achtendertigste breedtegraad, is de demarcatielijn bepaald. Dit is een grens die wordt getrokken terwijl er wordt gewerkt aan een definitief akkoord. Om de demarcatielijn heen is een gedemilitariseerde zone ingericht: een buffer tussen de twee legers. In de decennia na de Korea Oorlog provoceert Noord-Korea het zuiden nog regelmatig op of over deze lijn.
Twee Amerikaanse militairen zijn gedood door Noord-Koreanen tien kilometer ten zuiden van de demarcatielijn.
Uit Noord-Korea komen in de jaren die volgen maar weinig berichten. Wel gaat het aanvankelijk goed met het gesloten land. Noord-Korea krijgt steun van zowel de Russen als de Chinezen en ook wat grondstoffen betreft kan het land een tijdje voort.
“Sporadisch bereiken het westen filmbeelden uit Pyongjang.”
Wie zijn al die Kim's?
Noord-Korea wordt al sinds het ontstaan van het land geleid door mannen die Kim heten. De eerste is Kim Il-sung (1912-1994). Deze Kim Il-sung woont als jongvolwassene in China en Rusland. Als de Tweede Wereldoorlog afgelopen is, wordt hij door de Russen aangesteld als leider van Noord-Korea. Van begin af aan wordt Kim Il-sung vereerd. Overal verschijnen standbeelden van hem, er worden de prachtigste mythes over hem geschreven en hij wordt aangeduid als De Grote Leider. Later verandert zijn titel naar Eeuwig President. Dat is hij nu, ondanks zijn overlijden, nog steeds: niemand in Noord-Korea mag ooit nog de titel President dragen.
Kim Il-sung is de grondlegger van de Juche-ideologie. Ju betekent baas en che betekent lichaam: baas over je eigen lichaam. Maar Juche gaat niet uit van het lichaam van ieder mens op zich: individuen zijn niet belangrijk. Het lichaam is in dit geval ‘het volk’ en het volk is dus de baas over zichzelf. Wat volgens Kim Il-sung betekent dat Noord-Korea niet afhankelijk mag zijn van het buitenland, maar zelfvoorzienend moet zijn: Koreanen kunnen voor zichzelf zorgen. Maar dat kan natuurlijk alleen omdat ze zo’n grote, sterke leider hebben: Kim Il-sung. De liefde van de Noord-Koreanen voor hun leider zit diep.
De rouw in Noord-Korea om de overleden leider Kim Il-sung neemt hysterische proporties aan. Een huilende verslaggever: “Hier zijn de gepijnigde zielen verzameld na het verlies van de vader en grote leider.”
Als Kim Il-sung in 1994 overlijdt staat zijn opvolger al klaar: zijn zoon Kim Jong-il (1942-2011). Kim Jong-il zit dan al een tijdje in de regering als minister. Ook rond Kim Jong-il wordt een persoonlijkheidscultus opgebouwd. Hij wordt De Geliefde Leider genoemd of De Generaal, hoewel hij nooit in het leger heeft gediend. Al voor het overlijden van zijn vader is hij leider van de Arbeiderspartij, de enige partij van betekenis in Noord-Korea. Ook Kim Il-sung wordt vereerd door zijn volk, ondanks dat de Noord-Koreanen steeds meer onderdrukt worden en in grote armoede leven, onder andere omdat De Generaal een groot deel van de staatskas aan het leger toebedeelt.
Netwerk sprak met de gevluchte propagandaschrijver Ch-oe Sun Geen: “Iedereen is bang. Altijd.”
Kim Jong-il overlijdt in 2011 en ook dan staat er weer een nieuwe Kim klaar: Kim Jong-un (1983), de jongste zoon van Kim Jong-il. Ook hij is langzaam klaargestoomd voor de macht. Zo is hij al wat jaartjes generaal en bekleedt hij sleutelposities in het regeringsapparaat. Net als zijn vader en grootvader wordt ook Kim Jong-il bejubeld door de Noord-Koreanen. Wat niet zo gek is als je je bedenkt dat zij al van kinds af aan te horen krijgen dat ze alles in hun leven te danken hebben aan hun leiders.
Kleuters in Noord-Korea leren over de goede daden van hun Grote Leider. De hele aflevering zien? Kijk op de website van Tegenlicht.
Hoe is het leven in Noord-Korea?
Noord-Korea is een gesloten land. Er is geen vrijheid van meningsuiting of persvrijheid en gewone Koreanen beschikken niet over internet. Het beetje informatie dat naar buiten komt is zorgvuldig door de staat geregistreerde propaganda. Zoals beelden van de mass games: massale bijeenkomsten waar zo’n 80.000 Noord-Koreanen door middel van synchrone bewegingen de grootsheid van Korea uitbeelden.
Floortje woont de Mass Games bij: “Je moet wel echt van staal zijn wil je hier niet van onder de indruk zijn.”
Dit soort beelden zijn zo bekend in het westen dat ze gebruikt worden voor een reclamespot voor verzekeraar Delta Lloyd, zonder dat duidelijk hoeft te worden gemaakt dat het om Noord-Korea gaat. Het zorgt voor een klein relletje tussen Nederland en Noord-Korea.
Een spotje van verzekeringsmaatschappij Delta Lloyd, waarin Noord-Korea en Kim Jong-il op de hak worden genomen, zorgt voor een diplomatiek relletje. “Ik vind het niet alleen misselijkmakend, het kan absoluut niet.”
Maar af en toe komen er ook andere berichten naar buiten. Berichten waaruit blijkt dat het slecht gaat in Noord-Korea. De VN meldt in 2019 dat tien miljoen Noord-Koreanen voedselhulp nodig hebben. Eind jaren negentig is er ook hongersnood na het mislukken van verschillende oogsten oa door overstromingen. Noord-Korea kan niet anders dan hulp van buiten inroepen.
Reportage over de hongersnood in Noord-Korea. “Er moet meer voedsel naar Noord-Korea dan er in een heel jaar naar Afrika gaat.”
Door het toelaten van buitenlandse hulp sijpelen er ook berichten over de toestand van het land naar buiten. En heel soms wordt er beeldmateriaal over de grens gesmokkeld. Daarin is te zien hoe groot het lijden van de Noord-Koreanen is.
Een gevluchte Noord-Koreaanse vertelt over de situatie in Noord-Korea: “Op sommige plaatsen struikelde je over de lijken.”
Vanwege de armoede en de honger zijn er in de loop der tijd een flink aantal Noord-Koreanen gevlucht. Maar de meeste Noord-Koreanen die de laatste jaren een poging wagen het land uit te komen doen dat om te ontsnappen aan de terreur en onderdrukking. Zo schrijft de NOS dat in 2001 67 procent van de Noord-Koreaanse vluchtelingen de grens over zijn gestoken vanwege honger. In 2016 is dat nog maar twaalf procent: 88 procent van de vluchtelingen verlangt naar vrijheid en wil niet langer onder het strenge regime leven. Maar vluchten is zeker niet zonder gevaar.
Dichteres Choi Zin I vluchtte uit Noord-Korea door een rivier over te steken. “De stroming was heel sterk. Ik raakte bijna in coma.”
Het aantal vluchtelingen neemt ook toe, waarschijnlijk doordat Kim Jong-un steeds verder gaat om zijn volk onder de duim te houden. Executies – ook van Noord-Koreanen met een hoge functie – of jarenlange opsluiting in concentratie- en strafkampen zijn er aan de orde van de dag.
Interview met Shin Dong-Hyuk. Hij werd geboren in concentratiekamp 14, waar hij als jongen werd gemarteld en moest toezien hoe zijn moeder en broer werden gedood. “Hier komt niemand vrij. Alle gevangenen sterven, na jaren van dwangarbeid, geweld, marteling en extreme honger.”
Toeristen in Zuid-Korea kijken met verrekijkers naar Noord-Korea.
Wordt er gewerkt aan hereniging?
Noord- en Zuid-Korea vertrouwen elkaar voor geen meter. Het beste is dat te zien bij de gedemilitariseerde zone, het stuk niemandsland tussen de twee Korea’s.
Menno Bentveld staat bij de grens van Noord- en Zuid-Korea. “Als ik hier de grens oversteek dan ben ik het haasje, is mij gezegd.”
Noord- en Zuid-Korea zijn op politiek en economische gebied totaal verschillend ingericht: de een is communistisch, de ander kapitalistisch. En dat al meer dan zeventig jaar. Het is niet realistisch om te denken dat zoiets snel aan elkaar gesmeed kan worden. Daar komt bij dat Noord-Korea een dictatuur is en Kim Jong-un niet staat te springen om zijn absolute heerschappij op te geven.
Dat neemt niet weg dat er door de jaren heen wel toenadering is gezocht en er gesprekken zijn gevoerd over vrede en samenwerking. Zo bedenkt Kim Dae-jung, de president van Zuid-Korea van 1998 tot 2003, de Sunshine Politiek. Het doel ervan is het aanhalen van de banden en meer economische samenwerking tussen de landen. In 2000 krijgt Kim Dae-jung hiervoor de Nobelprijs voor de Vrede.
De Zuid-Koreaanse president Kim Dae Jung heeft de Nobelprijs voor de Vrede gekregen voor zijn inzet om de relatie met Noord-Korea te verbeteren. “Ik denk niet dat ze in Noord-Korea op dit moment zo vreselijk blij zijn dat Kim Dae Jung alle credit krijgt.”
Wat bij de gesprekken en onderhandelingen tussen de twee landen telkens weer een gespreksonderwerp is, is de hereniging van families. Door de strikte opdeling van het land na de Koreaanse Oorlog zijn families ook van elkaar gescheiden. Af en toe komt er toestemming voor een klein aantal gelukkigen om elkaar te ontmoeten. Dat levert emotionele taferelen op.
Families uit Noord- en Zuid-Korea worden voor een paar dagen herenigd. “Waar is onze broer?” “Ik ben de enige die nog leeft.”
Op dit moment lijkt de kans klein dat Noord- en Zuid-Korea binnen afzienbare tijd één land worden. De spanning in het gebied loopt regelmatig hoog op, onder andere vanwege de dreigende taal en acties van de Noord-Koreanen. In 2018 tijdens de Olympische Winterspelen in Pyeongchang vindt er een verrassende wending plaats: Noord- en Zuid-Korea treden onder één vlag op tijdens de openingsceremonie en er wordt een gezamenlijk ijshockeyteam geformeerd.
Een paar weken later heeft de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un in het geheim een ontmoeting met de Chinese president Xi Jinping. Dit is het eerste bezoek van Kim naar het buitenland en hij laat tijdens de gesprekken blijken dat hij goede wil heeft tot verdere samenwerking. Niet alleen met China en Zuid-Korea, maar ook met Amerika. Het is afwachten in hoeverre deze woorden serieus te nemen zijn en of de relaties tussen de verschillende landen ook echt zullen verbeteren.
Is Noord Korea een gevaar?
Noord-Korea is op papier een grote militaire mogendheid. Het leger bestaat uit ongeveer 1,2 miljoen strijdkrachten (het vierde grootste leger ter wereld) en het land geeft dan ook een kwart van het nationale inkomen uit aan defensie. Desondanks is dit leger volgens deskundigen ondergeschikt aan het kleinere, maar beter uitgeruste Zuid-Korea, dat wordt ondersteund door het sterke leger van de Verenigde Staten. Een oorlog met een directe confrontatie van strijdkrachten zal Noord-Korea daarom hoogstwaarschijnlijk niet opzoeken.
De voornaamste troef die overblijft voor de Noord-Koreanen is het dreigen met raketten en kernwapens. Vermoedelijk gebruiken zij deze troef om een inval van de Amerikanen tegen te houden, en hun dictatuur te behouden. Daarnaast is het vooral een machtsvertoon richting de eigen bevolking, door te pronken met de militaire kracht van hun vaderland. De afgelopen jaren is het nucleair vermogen van de Noord-Koreanen flink toegenomen.
Wanneer begint deze interesse in kernwapens? In december 1985 tekent Noord-Korea nog het non-proliferatieverdag, waarmee de verspreiding van kernwapens moet worden tegengegaan. Daarnaast tekenen Noord- en Zuid-Korea een verdrag voor het verwijderen van nucleaire wapens van het Koreaanse schiereiland. Beide landen spreken af geen nucleaire wapens te produceren en stemmen in met wederzijdse inspecties. Kort daarna wordt Noord-Korea toch verdacht van de ontwikkeling van kernwapens.
De Verenigde Naties overwegen sancties tegen Noord-Korea omdat ze weigeren inspecteurs toe te laten. “De satellietfoto’s geven een duidelijke aanwijzing dat de twee centrales die wij wilden zien iets te maken hebben met de opslag van nucleair afval.”
In 2002 verdenken de Verenigde Staten de Koreanen weer – tegen het non-proliferatieverdrag in – van het bezit van kernwapens. De Noord-Koreanen stellen dat zij recht hebben op deze wapens omdat er vanuit de Verenigde Staten een dreiging uitgaat. Zij zeggen in 2003 het non-proliferatieverdag op en verklaren kort daarna dat het nucleaire onderzoekscentrum Yongbyon klaar is voor gebruik.
Noord-Korea houdt zich niet langer aan het non-proliferatieverdrag. Dat verdrag verbiedt de verspreiding van kernwapens. “Wereldleiders tuimelen over elkaar heen om Noord-Korea te veroordelen.”
Na het opzeggen van dit verdrag doet Noord-Korea regelmatig kernproeven. Het doel is om een langeafstandsraket te kunnen produceren met een kernkop die de Verenigde Staten kan raken. De ontwikkeling van nucleaire wapens gaat gestaag, maar er mislukken ook veel kernproeven. De meeste raketten verdwijnen in de Japanse zee (tot ergernis van Japan) en een aantal ontploft al vlak na de lancering.
De Noord-Koreaanse pers geeft een foto vrij van de testlancering van de middellangeafstandsraket Pukguksong-2 (22-05-2017).
Noord-Korea beschikt in ieder geval over de mogelijkheden om de Zuid-Koreaanse hoofdstad Seoul, de Amerikaanse bondgenoot Japan en een Amerikaanse militaire basis op het nabijgelegen eiland Guam plat te bombarderen. Een serieus dreigement, maar een onwaarschijnlijke gebeurtenis, omdat de Verenigde Staten dit dan hard zullen vergelden. Hun eigen grondgebied beschermen de Amerikanen bovendien met een raketafweersysteem. Ook in Zuid-Korea plaatsten de VS een afweersysteem voor korte- en middellangeafstandsraketten genaamd THAAD. De komst van dit afweersysteem is al langere tijd impopulair in Zuid-Korea. Velen zien het als onnodige provocatie richting het noorden, en ook China is niet blij dat de radar haar grondgebied deels bereikt. De Verenigde Staten willen het systeem uitbreiden, maar Zuid-Korea werkt dit tegen.
De spanning tussen Noord-Korea en de Verenigde Staten loopt hoog op doordat Noord-Korea kernproeven uitvoert. “Ze zullen niet naar de onderhandelingstafel komen voor ze bewezen hebben dat ze een effectief kernwapen hebben.”
Is er hoop op ontspanning?
Het Noord-Koreaanse regime stelt dat zij Alaska al kunnen bereiken, maar de ernst van deze dreiging is lastig vast te stellen. Noord-Korea bluft regelmatig en omdat het land zo gesloten is, komt er maar weinig betrouwbare informatie over de kernproeven naar buiten. Het is mogelijk dat Noord-Korea inderdaad over langeafstandsraketten beschikt die in principe Alaska kunnen raken. Bovendien geloven Japan en de VS dat Noord-Korea inmiddels over kernkoppen beschikt die klein genoeg zijn om op die raketten geplaatst te worden. De Amerikaanse president Trump reageert in 2017 met harde woorden: "Als Noord-Korea doorgaat met het bedreigen van de VS, zal het te maken krijgen met vuur en woede die de wereld niet eerder heeft gezien." Noord-Korea waarschuwt daarop voor een "totale oorlog" en dreigt met een aanval op Guam, een Amerikaans eiland in de Stille Oceaan. De bluf lijkt voorbij, al is een nucleaire oorlog nog steeds ver weg.
De spanningen tussen de VS en Noord-Korea lopen op.
Ondanks die harde taal komt het op 12 juni 2018 tot een historische ontmoeting tussen de twee leiders Trump en Kim Jong-un. In Singapore schudt een Noord-Koreaanse leider voor het eerst in de geschiedenis de hand van een Amerikaanse president. Er komt zelfs een slotverklaring. Noord-Korea belooft toe te werken naar denuclearisatie in ruil voor veiligheidsgaranties van de VS. Critici zeggen echter dat vrijwel alle toezeggingen naar elkaar al eerder gedaan hebben en dat de mannen waarschijnlijk verschillende definities hebben van de term denuclearisatie. Details over de ontmanteling van kernwapens, zoals controle of inspectie hiervan, staan er niet in.
In 2019 ontmoeten Trump en Kim Jong-un elkaar opnieuw. Tot ieders verrassing is er op 30 juni 2019 zelfs een spontane ontmoeting tussen Trump en de Noord-Koreaanse leider in de Koreaanse gedemilitariseerde zone. Trump zet als eerste Amerikaanse president kort voet op Noord-Koreaanse bodem. Maar ondanks deze historische stap bereiken de twee geen akkoord en verandert er weinig. Sterker nog: in 2021 noemt Kim Jong-un de Verenigde Staten nog steeds de grootste vijand van Noord-Korea en gaat het land in 2022 nog steeds door met het testen van lange afstandsraketten. Ook is sinds september 2022 een nieuwe kernwapenwet actief waardoor er met Noord-Korea niet meer te onderhandelen valt over het bezit van kernwapens. Bij bedreiging van het land zal het automatisch een preventieve nucleaire aanval doen.
In juni 2019 zet Trump als eerste Amerikaanse president voet op Noord-Koreaanse bodem.
In het kort
Na de Tweede Wereldoorlog wordt Korea in twee delen opgesplitst: het door de Russen bestuurde noorden en het door de Amerikanen bestuurde zuiden.
In 1950 vallen de Noord-Koreanen Zuid-Korea binnen: het begin van de Koreaanse Oorlog. Pas in de zomer van 1953 komt het tot een staakt-het-vuren. Deze wapenstilstand is nu nog van kracht.
Kim Il-sung is de eerste leider van Noord-Korea. Net als de leiders na hem wordt hij door het volk vereerd. Kim Jong-il en Kim Jong-un volgen De Grote Leider en Eeuwig President op.
Noord-Korea is een gesloten land. Er is geen vrijheid van meningsuiting of persvrijheid en gewone Koreanen beschikken niet over internet. Het beetje informatie dat naar buiten komt is zorgvuldig door de staat geregistreerde propaganda.
Vanwege de armoede en de honger is in de loop der tijd een flink aantal Noord-Koreanen gevlucht. Maar de meeste Noord-Koreanen die de laatste jaren een vluchtpoging wagen doen dat om te ontsnappen aan de terreur en onderdrukking.
Noord-Korea doet regelmatig kernproeven. Het doel is om een langeafstandsraket te kunnen produceren met een kernkop die de Verenigde Staten kan raken. Deze proeven zijn niet altijd even succesvol, maar komen toch dreigend over.
In 2018 ontmoeten Trump en Kim-Jong-un elkaar voor het eerst in de geschiedenis. In 2019 zet Trump tijdens een spontane ontmoeting zelfs kort voet op Noord-Koreaanse bodem, maar een akkoord blijft uit.
