Moeten we allemaal insecten gaan eten?

Wereldwijd eten zo’n 2 miljard mensen in ruim 100 landen regelmatig insecten. Vaak eten ze de volwassen insecten, maar ook de larven en poppen zijn eetbaar. Met name in Afrika, Azië, Zuid-Amerika en Australië staan insecten op het menu.

In Europa hebben de meeste mensen een grote afkeer van entomofagie, zoals het eten van insecten officieel heet. Maar nog niet zo heel lang geleden was het ook in onze streken niet ongewoon. In Frankrijk en Duitsland stond bijvoorbeeld tot het midden van de twintigste eeuw meikeversoep op het menu, die qua smaak naar kreeftensoep neigt. Op Sardinië bestaat nog steeds de zogenoemde madenkaas, die ‘rijpt’ doordat vliegenlarven de kaas meermaals opeten en weer uitscheiden. 

Binnen Europa lijkt Nederland voorop te lopen in het (her)ontdekken van insecten. Ons land is inmiddels de grootste importeur van insecten in Europa. Tussen 2012 en 2017 vervijfvoudigde de omzet. Ook de populariteit van het kweken van insecten groeit. Er zijn zo’n 25 kwekerijen actief, die hun omzet jaarlijks met 10 tot 25% zien groeien.

Je kunt insecten als voedingsbron heel goed vergelijken met andere vormen van dierlijk vlees. Ze bevatten ongeveer net zoveel mineralen, vitaminen en onverzadigde vetten. Ook zijn ze een uitstekende eiwitbron. De voedingswaarde verschilt wel sterk per insectensoort. De hoeveelheid eiwit kan per soort bijvoorbeeld verschillen van 7 tot 48 gram per 100 gram insect. Hetzelfde geldt voor het vetgehalte: de sabelsprinkhaan bestaat voor 67% uit vet, terwijl de stinksprinkhaan (eet smakelijk!) maar 9% vet bevat. 

Wereldwijd worden zo’n 1900 insectensoorten gegeten, van krekels, sprinkhanen en rupsen tot mieren, bijen en vlinders. Alle insecten die in Nederland als voeding worden verkocht – meestal sprinkhanen, meelwormen of kevers - zijn veilig om te eten, zolang je ze maar vooraf verhit. Eerst koken, frituren, wokken of blancheren is het advies, ook als de insecten gevriesdroogd zijn.

Het beste kun je niet meer dan 45 gram insecten per keer eten, adviseert de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). In het skelet en schild van insecten zit namelijk chitine, die in die hoeveelheden sowieso geen kwaad kan. Er is geen specifieke reden om aan te nemen dat de inname van meer dan 45 gram insecten wel schadelijk is, het is simpelweg nog niet onderzocht.

Vanuit milieuperspectief zijn er goede redenen om insecten te verkiezen boven rund-, varkens- of kippenvlees. Dezelfde hoeveelheid voer levert bij insecten twintig keer zoveel vlees op. Daar zijn verschillende redenen voor. In de eerste plaats zetten insecten hun eten twee tot drie keer zo efficiënt om in vlees. Insecten zijn namelijk koudbloedig – ze hoeven dus geen energie te gebruiken om hun lichaam op temperatuur te houden. Daarnaast kun je zo’n 90% van een insect opeten. Van een koe of varken wordt maar ongeveer 50% gegeten. Bovendien planten insecten zich sneller voort, wat de efficiëntie nog eens verder verhoogt. 

Daarnaast ligt de uitstoot van broeikasgassen in de insectenteelt veel lager. Een insectenkwekerij stoot per kilo geproduceerd vlees honderd keer minder broeikasgas uit dan een rundvleesboerderij, blijkt uit een onderzoek uit 2010. Daarnaast leidt de veeteelt tot andere milieuproblemen, zoals ontbossing, watervervuiling en een afname van de biodiversiteit. Bij de kweek van insecten spelen deze problemen veel minder.

Het eten van insecten lijkt dankzij de hogere vleesopbrengst en de lagere uitstoot van broeikasgassen vanuit milieuperspectief zonder meer een betere keuze dan het eten van het vlees van zoogdieren. Ook als je dierenleed wilt verminderen, lijkt het de betere keuze. Koeien en varkens kunnen immers pijn ervaren, terwijl daar bij insecten geen sprake van lijkt te zijn. 

Of toch? Experts zijn het hierover niet altijd eens. Sommige wetenschappers zijn van mening dat het brein van insecten simpelweg te klein is om emoties als pijn te kunnen ervaren. Anderzijds springen insecten wel snel weg als je ze op een hete plaat neerzet. De grote vraag is dan: is dat een reflex, of ervaren ze echt pijn? Zelfs als het achterlijf van een woestijnsprinkhaan wordt opgegeten, zal hij rustig gras gaan eten als je hem dat voorhoudt. Dat wijst niet echt op een pijnervaring. 

Als je ervan uitgaat dat insecten geen pijn ervaren, zou je zelfs kunnen betogen dat het eten van insecten beter is dan het eten van plantaardig voedsel. Bij het oogsten van gewassen worden namelijk niet alleen veel insecten gedood (bij het bestrijden van plagen), maar ook regelmatig grotere dieren als konijnen en mollen.

Nederlanders ervaren vaak walging bij het idee insecten te moeten eten. Dat komt naar voren uit een recent onderzoek van Wageningen Universiteit onder meer dan 2500 mensen. 

Wil je principieel geen insecten eten, lees dan de volgende alinea’s even heel nauwkeurig. De kans is namelijk groot dat je per jaar ongemerkt al zo’n 500 gram aan insecten binnenkrijgt. Met name in voorverpakt voedsel kunnen vermalen insectenresten zitten. In de VS zijn zelfs speciale richtlijnen opgesteld voor de maximale hoeveelheid insecten die in voeding mogen zitten.

Tientalen bladluizen in een portie diepvriesbroccoli? Dat mag volgens deze richtlijn. Zes fruitvlieglarven in een fles ketchup is ook toegestaan. In 100 gram kerrie mogen zo’n 400 stukjes insect zitten, in een onsje paddenstoelen 74 mijten. En in een ons rozijnen zo’n 34 fruitvliegjes. Ook in chocola, bessen en maïs zijn insectenresten toegestaan.

En wat dacht je van dadels? Die blijken vaak ‘bewoners’ te hebben. De Keuringsdienst van Waarde zocht het uit:

En dat zijn dan alleen nog de insecten die onbedoeld in het eten belanden. Vaak worden ze er ook bewust aan toegevoegd. Roze koeken danken hun kleur aan schildluizen, net als rode M&M’s, aardbeienyoghurt en milkshakes. En het glansmiddel E904 is afkomstig van de kleine lakschildluis. Het vermijden van alle insecten vraagt dus om een flinke dosis oplettendheid.