Bepalen families de Amerikaanse politiek?

De veruit bekendste familie uit de Amerikaanse geschiedenis, is de Kennedy-familie. John F. Kennedy (JFK) schopt het van senator tot president (1961-1963). Ook zijn broers Robert (‘Bobby’) en Edward (Ted) Kennedy zijn politiek actief als senator voor de Democraten. De drie Kennedy-broers hebben het niet van een vreemde. Hun opa Patrick Kennedy is namelijk al in 1889 senator in het parlement van de staat Massachusetts. Hun vader, Joe Kennedy, in zijn hele leven op zoek naar erkenning van de bestuurlijke elite, bereikt uiteindelijk in 1938 het ambassadeurschap in Londen. Hij geeft het politieke virus door aan zijn zoons JFK, Robert en Ted. En ook de volgende generatie Kennedy streeft een politieke loopbaan na: Johns dochter Caroline probeert in 2008 de Senaatszetel van Hillary Clinton over te nemen. Teds zoon Patrick en de kleinzoon van Robert zijn lid van het Amerikaanse Congres.

Dat de Kennedy-familie zo tot de verbeelding spreekt, komt onder meer door de moord op JFK in 1963. Die maakt wereldwijd grote indruk. Niet alleen omdat JFK een jonge, charismatische president is waarop de hoop van de natie (en de wereld) is gevestigd, maar ook omdat de moord tijdens een rijtoer in een open limousine in Dallas op camera is vastgelegd en zijn vrouw Jacky naast hem zit. Dat alles draagt bij aan de tragiek van zijn presidentschap en aan de tragiek van de Kennedy-familie waarin de dood nooit ver weg is. De aantrekkelijke, mediagenieke JFK verkrijgt na zijn dood een heldenstatus, maar of de drie jaar presidentschap daaraan debet is, is de vraag zo meent Amerika-kenner en publicist Frans Verhagen. Hoe cru het ook klinkt, dat hij vermoord werd is Johns grootste erfenis vertelt hij in het radioprogramma Focus van de NTR, naar aanleiding van het verschijnen van zijn boek over de Kennedy-familie. Hij vertelt over het belang van het presidentschap van JFK.

Robert Kennedy stapt in 1968 pas laat in de race om de nominatie voor de Democratische Partij. Bobby, op dat moment senator voor de staat New York, aarzelt lange tijd het op te nemen tegen Lyndon B. Johnson, de zittende president van zijn eigen partij. Hij vreest namelijk dat zijn partij hierdoor uiteen zal vallen. De oud-minister van Justitie in de regering van zijn broer John maakt zich sterk voor armoedebestrijding en burgerrechten voor Afro-Amerikanen. Eind jaren zestig, te midden van ernstige rassenrellen in het land, zijn dit politiek beladen onderwerpen die een verkiezing bemoeilijken. De Nederlandse politicus Hans van Mierlo loopt in die tijd in het kader van een internationaal programma van het State Department mee met de campagne van Bobby Kennedy. Van Mierlo herinnert zich tijdens een lezing aan University College Roosevelt in Middelburg dat hij tijdens die campagne een campagnemedewerker vraagt of ze er rekening mee houden dat Bobby ook vermoord zou kunnen worden. Verschrikt sist de medewerker Van Mierlo toe dat ze daar niet alleen rekening mee houden, maar zeker weten dat het gaat gebeuren. Ze weten alleen niet wanneer.

Van een andere orde is het echtpaar Clinton. Als Bill Clinton president wordt (1993-2001), krijgt zijn vrouw Hillary - tot de presidentsverkiezing van haar man werkzaam als advocaat - de taak de gezondheidszorg te hervormen. Zij leidt de task force Healthcare reform. De eigen Democratische Partij komt met kritiek en aanpassingen, waarin eigenlijk misschien ook wel doorklinkt dat niemand een dubbelpresidentschap wil. Hoewel het plan mislukt vormt het later de basis voor het gezondheidsplan dat Barack Obama later invoert; namelijk Obamacare [1].  Als Bill Clinton vervolgens bij de tussentijdse verkiezingen zijn meerderheid in het Congres verliest en tijdens zijn tweede termijn in een afzettingsprocedure verstrikt raakt wegens gerommel met een stagiaire, weet hij ternauwernood zijn presidentschap af te maken.

De voormalige first lady probeert een aantal jaren later terug te keren naar het Witte Huis. Eerst wordt ze senator voor de staat New York, waar het echtpaar gaat wonen. Ze is daarmee de eerste first lady die een politieke carriere ambieert als senator en presidentskandidaat. Vanuit de positie als senator probeert ze in 2008 president te worden, maar verliest van de jonge zwarte senator uit Illinois. Barack Obama benoemt Hillary Clinton vervolgens tot minister van Buitenlandse Zaken.

Om het presidentschap van Bill Clinton heen zitten vader en zoon Bush in het Witte Huis. Ook zij vormen telgen uit een politieke familie. Vader Prescott Bush is senator in Connecticut. Zijn zoon George H.W. Bush is gedurende de jaren ’80 vicepresident en daarna een termijn president van 1989-1993. Bush komt in het Witte Huis door eerst senaatslid voor Texas te worden en later directeur van de CIA. Zijn zoon George W. Bush is gouverneur van Texas voor hij in de voetsporen van pa treedt als president (2001-2009). Vooral in het begin van zijn regering klinkt soms de kritiek dat hij wel heel veel leunt op de hardliners uit het netwerk van zijn vader: vicepresident Dick Cheney en minister van Defensie Donald Rumsfeld.

Als we nog verder teruggaan, komen we uit bij de enige andere vader-zoon combinatie uit de Amerikaanse geschiedenis: vader en zoon Adams. Na eerder ambassadeur in Nederland en Groot-Brittannië te zijn geweest, verliest John Adams de allereerste Amerikaanse presidentsverkiezingen van George Washington. Hij wordt in 1789 wel de eerste vicepresident van het nieuwe Amerika. Hij speelde een belangrijke tol bij de totstandkoming van de Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring. In 1797 wint hij de verkiezingsstrijd van Thomas Jefferson en wordt hij de tweede president van de VS.

Zijn zoon John Quincy Adams is van 1825 tot 1829 de 6e president van Amerika. Omdat zijn vader ambassadeur is in Nederland, studeert hij in Leiden. Net als zijn vader wordt hij later ambassadeur in Nederland en Groot-Brittannië. Zo’n post krijgt hij ook in Rusland. Zijn presidentstermijn is niet erg succesvol en blijft tot een termijn beperkt. Hij is zijn hele leven fel gekant tegen slavernij en blijft zich ook na zijn presidentschap in het Huis voor Afgevaardigden voor afschaffing ervan inzetten.

Maar maakt een politieke familie een dynastie? Frans Verhagen noemt het in zijn boek De Kennedy’s, America’s first familie een clan. Een wolfpack. Want een dynastie, in de strikte zin van het woord, is het natuurlijk niet. Er is geen sprake van erfopvolging, van geboorterecht. Al lijkt het soms wel zo. De Senaatszetel van de staat Massachusetts lijkt wel over te gaan van de ene naar de andere Kennedy, soms wordt er zelfs tijdelijk iemand op gemanoeuvreerd om de stoel warm te houden. Ook lijkt het vanzelfsprekend de stap naar het presidentschap te kunnen wagen vanaf een gouverneurspositie (Clinton, Bush jr, Jeb Bush). Maar de leden van de verschillende families moeten zelf hun zetel verdienen. Ze moeten gekozen worden, niet geboren worden. Amerika blijft een republiek, zonder koninklijke familie. Al lijkt het familiebedrijf soms wel dynastieke aspiraties te hebben.