Wat is het succes van de Nijmeegse Vierdaagse?
Wat is het succes van de Nijmeegse Vierdaagse?
Laatste update: 16-07-2024
Aftellen van tien naar nul, een pistoolschot, gejuich uit duizenden kelen en weg zijn ze: ruim 45.000 deelnemers - met meer dan 70 verschillende nationaliteiten - lopen vier dagen lang dertig, veertig of vijftig kilometer. De Nijmeegse Vierdaagse is daarmee uitgegroeid tot 's werelds grootste, meerdaagse wandelevenement. Hoe is de route tot stand gekomen? Wat betekent het Vierdaagsekruis? En waarom die gladiolen?
Redacteur: Saskia Wayenberg
De Internationale Vierdaagse Afstandsmarsen Nijmegen is naast het grootste wandelevenement tevens een van de grotere sportevenementen ter wereld. De Vierdaagse vindt ieder jaar plaats in de derde week van juli en is - vanwege de niet te stuiten interesse - de laatste jaren middels een loting gelimiteerd tot 47.000 wandelaars.
"Het hoorde gewoon in de spirit van die tijd"
Waarom begint de Vierdaagse als een militaire mars?
Begin 1900 is de gemiddelde conditie van de in het leger dienende jonge soldaten slecht. Vaak zijn ze ondervoed en mager waardoor ze met een slechte conditie de strijd in moeten. Om ze fysiek sterker te maken, worden sportdagen georganiseerd. De Arnhemse luitenant C.D. Viehoff komt met het idee om in vier dagen lopend naar sportdagen in Breda te gaan. Hoewel de militaire autoriteiten ertegen zijn, omdat ze zijn bang dat de soldaten al uitgeput zijn voordat de sportdagen beginnen, blijft het idee voor een meerdaags wandelevenement toch hangen.
Veel officieren zijn onder de indruk van de sportdagen en richten een sportbond op: de Nederlandsche Bond voor Lichamelijke Opvoeding (NBLO). Dit is de eerste overkoepelende (sport)organisatie van Nederland. Naast sportevenementen organiseert de bond ook wandelevenementen. Met het idee van Viehoff in het achterhoofd, organiseren ze in 1909 de eerste editie van het meerdaagse wandelevenement. Hieraan wordt deelgenomen door 308 wandelaars, waarvan 249 de finish halen.
De tachtigjarige Robert Cohen loopt zijn twaalfde Vierdaagse om een prestatie neer te zetten die de nazi's hem niet gunden. De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
Vanaf dat prille begin wordt de Vierdaagse ook gelopen door soldaten in opleiding, die in die tijd uiteindelijk worden uitgezonden naar Indië. Alle soldaten zijn verplicht mee te doen, zodat degenen met het sterkste karakter en het meeste doorzettingsvermogen eruit gepikt kunnen worden. Na deze vier dagen moeten ze ook nog een proeve van gevechtsvaardigheid doen. Deze bestaat onder andere uit het afleggen van een zware stormbaan en een paar honderd meter sprinten. Daarmee laten de soldaten zien dat ze ná een vierdaagse ook nog de strijd kunnen aangaan met de vijand. Degenen die het niet meer volhouden en bloedende voeten hebben, worden op de trein terug naar huis gezet.
Naast een zeer goede training voor soldaten, ziet de Nederlandse Krijgsmacht de Vierdaagse ook als een uitstekend propagandamiddel. De soldaten, die in hun uniformen voorbij marcheren, maken tijdens het wandelevenement een grote indruk op nieuwe rekruten. Ook tegenwoordig lopen er nog grote groepen militairen mee. Soldaten lopen in uniform en zijn daarnaast verplicht tien kilo bagage op hun rug mee te dragen.
Militairen tijdens de Vierdaagse
Aan de rand van Nijmegen is men begonnen met de opbouw van een groot tentenkamp waar tijdens de komende Vierdaagse achtduizend militairen worden ondergebracht.
Deze sergeant 1e kl. geniet van een blikje melk terwijl zijn voeten rusten in het prikkeldraad.
Een groep Deense deelneemsters tijdens de eerste dag van de Vierdaagse.
Een groep Israëlische militairen beginnen vol goede moed aan een zware opgave.
Britse soldaten lopen tijdens de eerste marsdag over de Dorpsstraat in Elst.
Een groep Belgische soldaten op de eerste marsdag van de Vierdaagse.
Vrouwen van het Israëlische militaire contingent in de Vierdaagse stappen stevig door naast hun mannelijke collega’s.
Maar ook de burgers raken besmet met het sport- en wandelvirus. Het welzijn van mensen krijgt begin 1900 meer aandacht en een nieuw fenomeen voor de rijke klasse is het bewegen voor de gezondheid. Wandelen past daar goed bij. Ook het genieten van de natuur samen met anderen speelt een grote rol. In 1932 zijn er voor het eerst meer burgers dan militairen die deelnemen aan het wandelevenement.
Hoe is de route van de Vierdaagse tot stand gekomen?
In het begin lopen de militairen tijdens de Vierdaagse van de ene kazerne naar de andere, verdeeld over vijftien trajecten in het land. Tijdens de eerste editie in 1909 kunnen de deelnemers zelf kiezen welk traject ze willen lopen. Dat betekent dat niet iedereen dezelfde route loopt. Op sommige trajecten loopt slechts een klein aantal mensen. In Rotterdam breekt cholera uit waardoor er op dat traject niet wordt gelopen en in Leeuwarden is de bestrating te slecht waardoor ook deze route wordt geschrapt.
In 2006 wordt de Vierdaagse na de eerste dag afgelast omdat het wandelevenement vanwege de hitte uitloopt op een drama: er vallen twee doden en tientallen slachtoffers. De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
Na deze eerste twee edities van de Vierdaagse kiest de organisatie ervoor om bij een volgende editie met alle wandelaars te starten vanaf één plek. Dat wordt Arnhem, maar toch is het nooit de Arnhemse Vierdaagse geworden. Na twee edities van de Vierdaagse vraagt de Arnhemse organisatie zich af of de rest van het land ook wil meewerken en de startplek. De editie wordt verplaatst naar het nabijgelegen Nijmegen. Daar groeit het evenement uit tot een groot, landelijk wandelfestijn. De organisatie besluit dan ook de startplek niet meer te veranderen en vanaf 1925 is het is altijd Nijmegen gebleven.
In 1928 nemen voor het eerst buitenlanders deel aan de Vierdaagse. Ze komen uit Duitsland, Engeland, Frankrijk en Noorwegen.
"De sfeer op de Vierdaagse is met niets te vergelijken." Het complete liveverslag van ruim elf uur kun je hier terugkijken.
Tegenwoordig staat iedere wandeldag in het teken van een andere regio in de wijde omgeving van Nijmegen. De eerste dag is voor het Gelderse dorp Elst. Daarop volgen de dagen van de gemeente Wijchen en die van het plaatsje Groesbeek. De Vierdaagse wordt afgesloten in het dorp Cuijk (zo’n vijftien kilometer van Nijmegen) waar de wandelaars op de Via Gladiola uiteindelijk feestelijk worden onthaald.
Welke afstanden worden er gelopen tijdens de Vierdaagse?
Tijdens de Vierdaagse worden drie afstanden gelopen: dertig, veertig en vijftig kilometer. Afhankelijk van leeftijd en geslacht is er een bepaalde afstand die minimaal gelopen moet worden (de reglementaire afstand), en een bepaalde afstand die gelopen mag worden (de keuzeafstand). De afstanden die de meeste deelnemers lopen zijn veertig en vijftig kilometer. Kinderen van twaalf tot vijftien jaar en zestigplussers kunnen er ook voor kiezen om dertig kilometer te wandelen.
Gerard en Canies Hendricks leren elkaar kennen tijdens de Vierdaagse. Ze vertellen over de editie van 1947.
Tot 1931 mogen vrouwen kiezen welke afstand ze lopen maar in 1932 wordt het reglement aangepast. De maximale afstand die vrouwen op één dag mogen lopen wordt dan vastgesteld op veertig kilometer. Daarop volgen hevige protesten: de vrouwen zijn het er niet mee eens en willen ook vijftig kilometer kunnen lopen. Ze schakelen de Commissie Gelijke Behandeling in. En met succes: dit orgaan concludeert dat het fysieke verschil tussen mannen en vrouwen als het gaat om wandelen nihil is, dus wordt het reglement weer aangepast.
Wat is het Vierdaagsekruis?
Na het voltooien van de Vierdaagse neemt iedere wandelaar aan het einde van de vierde dag het zogeheten Vierdaagsekruis in ontvangst: een officiële Nederlandse en daarmee koninklijke onderscheiding.
Al vanaf de allereerste Vierdaagse krijgen de deelnemers een medaille voor ‘betoonde marsvaardigheid’: een kruisje met allure.
Bij het voltooien van de allereerste Vierdaagse ontvangt de deelnemer een bronzen kruisje. Bij volbrenging van de tweede wordt daar een kroontje opgespeld. Na de derde en vierde Vierdaagse ontvangt de deelnemer een speldje met respectievelijk de cijfers drie en vier erop. De vijfde deelname wordt bekroond met een zilveren Vierdaagsekruis en de zesde met een zilveren Vierdaagsekruis met een kroontje. Net als met de cijfers drie en vier, volgen hierna de cijfers zeven, acht en negen.
Kees Noordover uit Wassenaar laat bij de finish vol trots zijn Vierdaagsekruisje zien van 25 deelnames.
Na de tiende deelname wordt het gouden Vierdaagsekruis uitgereikt. Dat gaat zo verder: afhankelijk van het aantal keren dat de deelnemer de Vierdaagse uitloopt, wordt het kruis voorzien van kroontjes, cijfers en lauwerkransen.
Het Vierdaagsekruis moet op een specifieke manier vastgespeld worden op het uniform: een handbreedte onder de linkerschouder, op de borst.
Wat maakt de Vierdaagse zo populair?
Van oudsher is de Vierdaagse een sportieve prestatie en dat is het nog steeds, maar tegenwoordig is het veel meer dan vier dagen wandelen.
Documentairemakers Fons de Poel en Harm Edens over het geheim en het succes van de Vierdaagse.
De ontmoetingen, de herkenning, nieuwe vriendschappen die gesloten worden en de grote feesten (de Vierdaagsefeesten) eromheen spelen ook een grote rol. Niet voor niets wordt de Vierdaagse ook wel ‘het feest der verbroedering’ genoemd. Het is deze ‘totale formule’ én de traditie die de Vierdaagse van Nijmegen wereldwijd populair maakt.
De Nijmeegse Vierdaagse, ofwel: het feest der verbroedering.
Vierdaagsefeesten
Deelnemers aan de Vierdaagse komen samen om feestend de week in te luiden.
Gezelligheid op het Valkhof festival tijdens de Vierdaagsefeesten.
Kermis op de Waalkade in Nijmegen.
Tijdens de Vierdaagse worden door sommige deelnemers de gekste outfits gedragen, gewoon voor de lol, of om een statement te maken.
Waarom die gladiolen na het lopen van de Vierdaagse?
Bij de Vierdaagse van Nijmegen horen gladiolen. Van oudsher staat deze Zuid-Afrikaanse zwaardlelie (ofwel gladiool) symbool voor kracht en overleving. Het Romeinse woord gladio betekent ‘zwaard’ en daarnaast is gladio de afkorting van gladiator: de vechter, de overlever en de held. Wanneer gladiatoren in de tijd van de Romeinen een gevecht weten te winnen, worden ze door de toeschouwers bedolven onder gladiolen. Tegenwoordig is deze bloem een echte traditie bij de Vierdaagse en deelnemers die de finish over wandelen krijgen allemaal een gladiool: ze hebben het overleefd.
Koning Willem-Alexander deelt gladiolen uit vanaf de tribune op de Via Gladiola tijdens de slotdag van de Vierdaagse.
In het kort
De Internationale Vierdaagse Afstandsmarsen Nijmegen is uitgegroeid tot één van de grotere sportevenementen ter wereld en begin 1900 opgezet om de conditie van de soldaten te verbeteren.
Er mogen tienduizenden wandelaars meedoen aan de Vierdaagse en er worden ieder jaar drie afstanden gelopen: dertig, veertig en vijftig kilometer. Daarnaast staat iedere wandeldag staat in het teken van een andere regio in de wijde omgeving van Nijmegen.
Bij het voltooien van de Vierdaagse worden alle wandelaars feestelijk ontvangen op de Via Gladiola en ontvangen zij het zogeheten Vierdaagsekruisje: een kruisje met allure. Ook worden gladiolen uitgedeeld, het symbool voor kracht en overleving.
En je weet het!
Anderen het laten weten?
