Welke basisscholen zijn er?
Welke basisscholen zijn er?
Laatste update: 08-05-2025
Misschien voelt het kiezen van een basisschool als een grote beslissing en weet je niet waar je moet beginnen met zoeken. De school waar je kind straks elke dag naartoe gaat, speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling. Ontdek hier welke soorten basisscholen er allemaal zijn, welke onderwijsvormen zij gebruiken en hoe je het beste tussen die verschillende basisscholen kan kiezen.
Redacteur: Marleen Staal
Wat is de basisschool?
De basisschool, zoals we die nu kennen, bestaat sinds 1985. Toen zijn de kleuterschool (groepen 1 en 2) en de lagere school (groepen 3 tot en met 8) samengevoegd tot één school: de basisschool.
De basisschool is verdeeld in drie delen:
- Onderbouw: groep 1 en 2
- Middenbouw: groep 3, 4 en 5
- Bovenbouw: groep 6, 7 en 8
Meestal zit je in een klas met kinderen van dezelfde leeftijd. Maar soms zitten er kinderen uit twee groepen bij elkaar. Dit zie je vooral op scholen met een speciale vorm van onderwijs, zoals Montessori. Daarover lees je later in het artikel meer.
Als je kind 4 jaar is, mag hij of zij naar de basisschool. Maar je kind is eigenlijk pas leerplichtig vanaf 5 jaar. Dat betekent dat je kind naar school moet volgens de wet. De Onderwijsinspectie controleert of dit ook gebeurt en of de kwaliteit van het onderwijs goed is. Daarom bezoekt de inspectie regelmatig scholen.
Standaarden van basisonderwijs
Alle basisscholen in Nederland moeten voldoen aan bepaalde onderwijsstandaarden. Dit betekent bijvoorbeeld dat elk kind evenveel lesuren krijgt en les krijgt in vakken zoals rekenen taal en wereldoriëntatie.
Daarnaast hebben alle scholen een zorgplicht. Dit betekent dat een school ondersteuning moet geven aan kinderen die extra begeleiding nodig hebben. Bijvoorbeeld bij dyslexie, gedragsproblemen of leerachterstanden. Als je twijfelt of jouw kind dit nodig heeft, kan je hierover in gesprek gaan met de leraar of directeur van de school.
Iedere leerling leert op een ander tempo en in veel klassen zitten ook leerlingen die speciale aandacht of extra begeleiding nodig hebben.
Ook maken basisscholen een zogenaamd ontwikkelingsperspectief. Hierin staat onder andere welke extra begeleiding een school aanbiedt. Als je kind meer hulp nodig heeft dan dit, kan hij of zij naar het speciaal basisonderwijs, wat verderop in dit artikel wordt uitgelegd.
Als een basisschool een bijzondere kwaliteit heeft of ergens in uitblinkt kan een basisschool een predicaat Excellente School krijgen. Een voorbeeld hiervan is de islamitische school El Habib in Maastricht, die al jaren boven het landelijk gemiddelde scoort:
Bij de basisschool El Habib komen veel leerlingen met een achterstand binnen, toch scoren ze bovengemiddeld op de doorstroomtoets in groep 8. Bekijk de hele aflevering van De Maastrichtse droom via NPO Start.
Welke verschillende soorten basisscholen zijn er?
Alle scholen moeten aan dezelfde regels voldoen. Maar ze kunnen erg verschillen in aanpak, visie of sfeer. Bijvoorbeeld in hun manier van lesgeven. Als ouder kun je daarin zelf kiezen welke school het beste bij jouw opvoeding past. Misschien wil je dat je kind naar een christelijke of islamitische school gaat, omdat dat past bij jouw geloof. Of je kiest voor een school met een bepaalde visie, zoals een vrijeschool. Hieronder lees je over de bekendste soorten basisscholen.
Openbare basisscholen
Openbare basisscholen zijn toegankelijk voor iedereen en zijn niet gebaseerd op een geloof. Kinderen van allerlei achtergronden zitten hier samen in de klas. Er zijn veel Openbare scholen in Nederland, die toch van elkaar kunnen verschillen. Bijvoorbeeld in hoe ze lesgeven.
De gemeente moet zorgen dat er genoeg openbaar onderwijs is, het wordt georganiseerd vanuit de overheid. Dit staat in artikel 23 van de Grondwet, over de vrijheid van onderwijs. Als er niet genoeg openbare scholen in de buurt zijn, dan moet de gemeente een oplossing vinden. Bijvoorbeeld door vervoer te regelen, zodat kinderen naar een andere openbare school kunnen.
Bijzonder basisonderwijs
Bijzonder onderwijs wordt, in tegenstelling tot openbaar onderwijs, georganiseerd door particuliere organisaties in plaats van de overheid. Vaak is dit gelinkt aan een geloofsovertuiging, levensbeschouwing of een specifieke onderwijsvorm. Maar er bestaat ook algemeen bijzonder onderwijs, wat qua eigenschappen lijkt op openbaar onderwijs, maar een particulier bestuur heeft. Hieronder bespreken we verschillende vormen van bijzonder basisonderwijs.
Basisscholen met een geloofsovertuiging
Als je wilt dat het geloof een rol speelt in het onderwijs van je kind kan je kiezen voor een school die aansluit bij een bepaalde overtuiging. Bijvoorbeeld een protestants-christelijke, katholieke, islamitische, joodse of hindoeïstische basisschool. Op deze scholen worden religieuze feestdagen gevierd en wordt levensbeschouwing meegenomen in de lessen. Zoals op de hindoeïstische Shri Krishna School in Utrecht in onderstaande video.
Op de hindoeïstische Shri Krishna basisschool is naast de normale lessen ruimte voor bijvoorbeeld yoga en meditatie. Bekijk de hele aflevering van Geloof in het onderwijs via NPO Start.
Brede scholen en internationaal onderwijs
Een brede school is een plek waar school, opvang, sport en andere activiteiten samenkomen op één plek. Zo sluit alles beter op elkaar aan en hoeft je kind minder te reizen. Internationale scholen richten zich op kinderen met buitenlandse ouders en bieden tweetalig onderwijs aan.
Basisscholen met een specifieke onderwijsvisie
De meeste basisscholen werken met een vast lesrooster en een traditionele lesmethode. Maar sommige basisscholen volgen en specifieke onderwijsvisie, gebaseerd op ideeën over hoe kinderen het best leren. Sommige van deze onderwijsvormen gaan na de basisschool door op het voortgezet onderwijs. Hieronder lees je welke vormen er zijn en wat ze betekenen.
Montessori
In het Montessorionderwijs, ontwikkeld door Maria Montessori, staat zelfstandigheid centraal. Het motto is: "Help mij het zelf te doen." Kinderen mogen bijvoorbeeld zelf kiezen waar, wanneer en met wie ze werken. De leraar helpt alleen als dat nodig is. In Montessoriklassen zitten vaak kinderen van verschillende leeftijden bij elkaar. Zo kan ieder kind werken op zijn eigen niveau. Kinderen krijgen geen cijfers - de leraar houdt de ontwikkeling in de gaten en begeleidt het leerproces.
Daltononderwijs
Het Daltononderwijs is gebaseerd op ideeën van Helen Parkhurst. Deze basisscholen richten zich op vrijheid, zelfstandigheid en samenwerking. Leerlingen krijgen dag- of weektaken en hebben daarin vrijheid wanneer en hoe ze die uitvoeren, binnen afgesproken regels. Samenwerken en leren om zelf verantwoordelijkheid te nemen zijn hierbij belangrijk. Klassen zijn meestal samengesteld uit leerlingen van dezelfde leeftijd.
Vrijeschool
De Vrijeschool richt zich op de volledige ontwikkeling van de mens. Dat betekent dat kinderen naast vakken zoals rekenen en taal ook les krijgen in kunst, muziek, bewegen en creativiteit. Leren met je handen en hart is op de Vrijeschool net zo belangrijk als leren met je hoofd, zoals uitgelegd in onderstaande video. Het onderwijs is verdeeld in drie fasen: spelend leren (0-7 jaar), ervaringsgericht leren (7-14 jaar) en oordeelsvorming (14-21 jaar). Leerlingen hebben vaak jarenlang dezelfde leraar. Zo ontstaat een sterke band.
Een ouder en directeur Jamilah Blom leggen uit hoe de vrijeschool focust op cultuur, verhalen en creatieve ontwikkeling. Bekijk de hele aflevering via NPO Start.
Jenaplan
Het Jenaplanonderwijs combineert onderwijs en opvoeding. De nadruk ligt op samenwerking en het vormen van een gemeenschap met elkaar. Oftewel, je leert samenleven in een soort mini-samenleving en waarin je samenwerkt. De klassen, die stamgroepen heten, bestaan uit kinderen van verschillende leeftijden. Zo kunnen ze elkaar helpen. Het onderwijs kent vier basisactiviteiten: spreken (kringgesprekken), spelen, werken en vieren. De lesstof sluit aan op het dagelijks leven van kinderen en wat er gebeurt in de wereld.
Particulier onderwijs
In artikel 23 van de Grondwet over de vrijheid van onderwijs staat dat iedereen een school kan oprichten. Dus als bovenstaande vormen niet passen kan je zelf een school oprichten. Dit noem je particulier onderwijs. Dit wordt niet vanuit de overheid gefinancierd, dus ouders moeten het basisonderwijs zelf betalen. Een voorbeeld is de Natuurschuur:
Op de particuliere school de Natuurschool mogen kinderen op hun eigen tempo werken. Ouders moeten 900 euro per maand betalen, omdat deze vorm van onderwijs particulier is.
Wat is speciaal basisonderwijs?
Speciaal onderwijs is er voor kinderen die extra hulp nodig hebben op school. Bijvoorbeeld als ze slecht zien of gedragsproblemen hebben. De klassen zijn hierdoor bijvoorbeeld kleiner dan op andere scholen en er is meer aandacht en hulp van gespecialiseerde leerkrachten. Sommige kinderen zitten tijdelijk op een speciale school. Anderen blijven daar hun hele schooltijd. Dat hangt af van wat een kind nodig heeft.
Er bestaat ook speciaal basisonderwijs. Dat verschilt van het Speciaal onderwijs, omdat het om minder zware problemen gaat. Kinderen op het speciaal basisonderwijs hebben net iets meer begeleiding nodig dan op een gewone basisschool. Bijvoorbeeld omdat ze zich moeilijk kunnen concentreren of langzamer werken, zoals te zien in de video.
Bij speciaal basisonderwijs zijn de klassen kleiner en staat altijd dezelfde leraar voor de klas. Bekijk de hele reportage van het Jeugdjournaal hier.
In aanmerking komen voor speciaal onderwijs
Als een gewone basisschool niet genoeg hulp of ondersteuning kan geven aan een kind kunnen de school of de ouders advies vragen aan het Samenwerkingsverband passend onderwijs. Alle basisscholen in Nederland zitten bij het Samenwerkingsverband. Het Samenwerkingsverband kan dan een speciale toestemming geven waarmee je kind naar het speciaal (basis)onderwijs mag: de toelaatbaarheidsverklaring (TLV). Je kind hoeft dan niet verplicht van school te wisselen, maar in de praktijk is dat vaak wel nodig. Hier kan je als ouder bezwaar tegen maken.
De regels voor basisscholen en speciaal basisonderwijs staan in de Wet op het Primair Onderwijs (WPO). Speciaal onderwijs valt onder een andere wet: de Wet op de Expertisecentra (WEC). Deze wetten bepalen bijvoorbeeld wat voor soort hulp en ondersteuning scholen moeten bieden.
Hoe kies je een basisschool die past bij jouw kind?
Het inschrijven van je kind voor de basisschool begint al vroeg. Vanaf 3 jaar mag je je kind aanmelden. Maar je kind mag pas naar school als hij of zij 4 jaar is. Hoewel de leerplicht pas ingaat vanaf 5 jaar, beginnen de meeste kinderen zodra ze 4 zijn.
Bij het kiezen van een basisschool is de eerste stap om te kijken welke scholen mogelijk zijn. Want niet elke school is in elke gemeente zomaar een optie. In sommige steden moeten kinderen bijvoorbeeld naar een school in hun eigen wijk. In andere plaatsen mag je kind ook naar een school verder van huis. Daardoor kunnen sommige scholen al afvallen.
Zodra je weet welke scholen een optie zijn, kan je kijken wat er het beste past bij jouw gezin. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de locatie, de onderwijsmethode, de schooltijden of de geloofsovertuiging van een school.
Voor deze ouders met kinderen op een protestantse basisschool spelen opvoeding en geloof een belangrijke rol bij de keuze voor deze basisschool. Bekijk de hele aflevering van Geloof in het onderwijs op NPO Start.
Bij het kiezen van een school kan het helpen om in gesprek te gaan met een school, vragen te stellen of een rondleiding te volgen. Ook kan je het aanbod van basisscholen in jouw wijk vergelijken door open dagen te bezoeken of digitaal te kijken via Scholen op de kaart.
Wat als je kind niet op de basisschool van jouw keuze terechtkan?
In Nederland geldt vrije toegang tot onderwijs. Dat betekent dat elke school moet openstaan voor elk kind. Maar een school kan een kind in sommige gevallen weigeren, bijvoorbeeld als je te ver weg woont of als een school vol zit. In dat geval is de gemeente verantwoordelijk om te helpen bij het zoeken naar een passende andere school.
Dit kan per gemeente anders werken, daarom is het slim om op tijd informatie te zoeken. Soms zijn er bijvoorbeeld extra regels, bijvoorbeeld dat broertjes of zusjes van leerlingen die al op die school zitten voorrang krijgen. Daarom is het verstandig om naar meerdere scholen te kijken en een plan B te hebben.
Een basisschool kan je kind ook weigeren als hij of zij nog niet zindelijk is (en dit geen medische reden heeft) of als je een andere geloofsovertuiging aanhangt dan een bijzondere basisschool. Deze laatste reden geldt niet voor alle religieuze basisscholen, maar soms krijgt een kind met dezelfde overtuiging wel voorrang. Als er geen alternatieve basisschool in de buurt is, moet de school je kind toch toelaten.
Ben je het niet eens met de weigering van je kind?
Als je denkt dat je kind onterecht is geweigerd, kan je hierover in gesprek gaan met de school of wettelijk bezwaar maken tegen de weigering. Want de weigering is misschien niet terecht.
Zo mag een basisschool jouw kind bijvoorbeeld niet weigeren als hij of zij extra hulp nodig heeft bij taal of gedrag. En ook als je de gevraagde extra ouderbijdrage niet wilt betalen (bedoeld voor extra activiteiten of vieringen) is dat geen reden voor weigering. Vaak is het verstandig om eerst met de school zelf te overleggen om een oplossing te zoeken.
Geraadpleegde bronnen
En je weet het!
Anderen het laten weten?
