Hoe werken de Amerikaanse presidentsverkiezingen?
Hoe werken de Amerikaanse presidentsverkiezingen?
Laatste update: 23-10-2024
Vergeleken met Nederland lijken de Amerikaanse verkiezingen soms een explosieve show. De Amerikaanse verkiezingen werken heel anders dan de Nederlandse en zijn aardig ingewikkeld. Ze stemmen bijvoorbeeld niet rechtstreeks op de presidentskandidaten maar op kiesmannen. Hoe dat zit leggen we je hier uit.
Redacteur: Jasper van Leeuwen
De Verenigde Staten hebben eigenlijk maar twee politieke partijen: de Republikeinen en de Democraten. In werkelijkheid zijn er wel meer dan twee partijen, maar de kans dat zij de presidentsverkiezingen winnen is zo klein dat ze vaak voor het gemak ‘vergeten’ worden. We spreken dan ook van een tweepartijenstelsel.
De VS kent een winner takes all principe: maar één van de twee partijen wordt de absolute winnaar van de verkiezingen. Als mensen dus stemmen op een kleinere partij, met een kleine kans om te winnen, is er een grote kans dat hun stem 'verloren' gaat.
De presidentsverkiezingen verlopen in verschillende etappes. Allereerst houden de Republikeinse en Democratische partijen verkiezingen om te bepalen wie de partijen gaat vertegenwoordigen in de presidentsrace. Deze partijen schuiven na deze stemronde hun vertegenwoordigers naar voren: deze twee personen gaan tegen elkaar strijden tijdens de presidentsverkiezingen.
Amerikanen weten van de verkiezingen altijd een grote show te maken
Wat zijn kiesmannen?
Nadat de presidentskandidaten bekend zijn gemaakt vindt de tweede stemronde in november plaats. Dat werkt in Amerika ook anders dan in Nederland: inwoners stemmen niet rechtstreeks op de presidentskandidaten, of de partijen waar zij onderdeel van uitmaken, maar op zogenaamde kiesmannen (dit kunnen uiteraard ook vrouwen of non-binaire personen zijn). Deze kiesmannen vormen samen het kiescollege dat uiteindelijk zal stemmen op de presidentskandidaten.
Simpel gezegd belooft deze kiesman te stemmen op de kandidaat van de partij waar de kiesman onderdeel van is. Nog simpeler gezegd: inwoner stemt op kiesman, kiesman stemt op presidentskandidaat.
Bekijk hier het hele item van de NOS.
Deze kiesmannen vertegenwoordigen de staat waar zij vandaan komen. Hoe meer inwoners een staat heeft, hoe meer kiesmannen er namens die staat in het kiescollege terechtkomen. De grootste staat is Californië en die stuurt 55 kiesmannen, terwijl het dunnerbevolkte Nevada maar 6 kiesmannen stuurt.
In de video hierboven gaat het er al kort over: er kan maar een partij de grootste zijn. Oftewel, de partij met de meeste stemmen krijgt 100% van de kiesmannen van die staat.
Het kiescollege bestaat in totaal uit 538 kiesmannen. Als een presidentskandidaat erin slaagt meer dan de helft, 270 kiesmannen, in het college te krijgen kan je er dus vanuit gaan dat deze kandidaat gaat winnen en dus de volgende president zal worden. Ook voor de kiesmannen geldt het winner takes all principe. Al heb je maar één stem meer: jij bent de absolute winnaar.
Het aantal kiesmannen per staat is met een rekensommetje te bepalen. Elke staat, ongeacht aantal inwoners, mag sowieso twee kiesmannen sturen plus één voor elke ‘ongeveer’ 720.000 inwoners. Dus elke staat stuurt minimaal 3 kiesmannen. Dit zorgt ervoor dat staten met weinig inwoners relatief veel kiesmannen hebben.
Waarom stemmen Amerikaanse inwoners niet rechtstreeks op de presidentskandidaat?
Amerikanen vinden federalisme erg belangrijk. Dat betekent dat de politieke macht in het land gedeeld wordt tussen een landelijke regering en deelstaten. Simpel gezegd heeft iedere staat in de VS een eigen regering die de wetten in zijn eigen staat vormt en handhaaft.
Daarnaast is de VS ook een ontzettend groot land met veel culturele verschillen. Alle 50 staten hebben een hele andere identiteit en verwachten verschillende dingen van de landelijke overheid. Dit systeem dwingt presidentskandidaten om niet alleen naar de wensen van dichtbevolkte steden te luisteren. Maar ook naar die van dunnerbevolkte, plattelandsgebieden. Zij hebben door dit systeem een grotere impact op de verkiezingsuitslag.
Wat zijn swing states?
Afhankelijk van de bevolkingssamenstelling en geschiedenis stemmen een aantal Staten bijna altijd op dezelfde partij. Zo heeft Texas bijna altijd een Republikeinse meerderheid vanwege de voornamelijk conservatieve bevolking. De staten waarvan moeilijk kan worden voorspeld wat de meerderheid zal stemmen worden swing states genoemd. Deze staten wisselen (swing) namelijk steeds qua uitkomst: de ene keer zijn de Democraten het grootst, de andere keer de Republikeinen. Daarom zullen de presidentskandidaten om deze staten het hardst strijden.
Bekijk hier de hele aflevering van NOS op 3.
Waarom is er kritiek op het kiesmannensysteem?
Deze manier van stemmen tellen wordt vaak gezien als oneerlijk of zelfs ondemocratisch. Soms komt het bijvoorbeeld voor dat een presidentskandidaat de verkiezing verliest, hoewel deze de meeste stemmen in het land heeft. Door het winner takes all systeem per staat kan dit bijvoorbeeld gebeuren wanneer de kandidaat in een aantal staten groots wint en in de andere staten op het nippertje verliest.
In het kort:
In de Verenigde Staten stemmen de inwoners niet op partijen, maar op kiesmannen.
Iedere staat wordt vertegenwoordigd door een aantal kiesmannen. Hoe meer inwoners, hoe meer kiesmannen.
Presidentskandidaten moeten de verschillende staten voor zich winnen.
Een staat met weinig inwoners stuurt relatief veel kiesmannen, wat ervoor zorgt dat de stem van deze mensen zwaarder weegt.
Er is veel kritiek op dit kiesmannensysteem. Het zou oneerlijk of zelfs ondemocratisch zijn.
Geraadpleegde bronnen
En je weet het!
Anderen het laten weten?
