Hoe ontstond de burgeroorlog in Syrië?
Hoe ontstond de burgeroorlog in Syrië?
Laatste update: 17-03-2025
Syrië lijkt lange tijd een stabiel land in het door oorlogen geplaagde Midden-Oosten. Tot in 2011 een bloedige burgeroorlog uitbreekt die meer dan zeshonderdduizend dodelijke slachtoffers maakt en miljoenen mensen vluchteling maakt. Hoe het zo ver is gekomen en wat we moeten weten om het conflict te begrijpen, leggen we uit in dit artikel.
De ontstaansgeschiedenis van de huidige staat Syrië begint in de Eerste Wereldoorlog. Eerst krijgen de Fransen het gebied toegewezen. Later - in 1946 - wordt Syrië onafhankelijk. Hoe dat ging zie je hier.
Hoe komen de Assads aan de macht?
In de jaren vijftig van de vorige eeuw groeit in de Arabische wereld de woede en onrust over het conflict met de jonge, net uitgeroepen, staat Israël. Het Arabisch nationalisme wint steeds meer aan kracht. De Egyptische president Nasser wordt de leidende figuur in het Midden-Oosten.
In Syrië willen politici de verdeeldheid in het land beëindigen door samen met Egypte één staat te vormen. Het plan krijgt brede steun onder de bevolking. In 1958 gaan Syrië en Egypte een politieke unie aan. Ze vormen samen één land, de Verenigde Arabische Republiek. De drie jaar die volgen lopen uit op een ramp.
De Egyptische president Nasser blijkt een dictator te zijn. Syrische politieke partijen en burgers hebben niets te zeggen. Nasser onderdrukt en vervolgt tegenstanders en installeert politiediensten die hardhandig en wreed optreden. Ook voert hij economische hervormingen door. Nationalisering van de industrie en landbouw zorgt ervoor dat de handel in de regio's rond Aleppo en Damascus instort met grote sociale en economische effecten tot gevolg.
In 1961 eindigt de eenheid tussen Syrië en Egypte met een militaire staatsgreep. De macht wordt teruggeven aan de burgers in Syrië. Na een periode van rust laait het binnenlandse conflict in Syrië al snel weer op. Er zijn geruchten over een mogelijke opdeling van Syrië tussen Aleppo en Damascus. Als verzet tegen dit plan van de handelselites uit die steden, pleegt de Ba’ath Socialistische Partij in 1963 een staatsgreep. Het is een zogeheten seculiere partij maar niet anti-religieuze partij, die handelt vanuit socialistische ideeën. Zo wil het grote bedrijven in het land nationaliseren ten gunste van het volk.
Een van de meest opvallende acties van deze staatsgreep is het instellen van een noodtoestand. Die onderdrukt alle vrijheden in het land en vernietigt ook het politieke systeem. Bovendien wordt een onderdrukkende politiemacht opgezet, net als een geheime dienst, die later gedurende de overheersing van de Assad-familie (1970-2024) intact blijft.
Na staatsgreep van de Ba’ath-partij volgen daarna binnen de partij zelf nog een aantal machtsovernames. Terwijl de soennitische meerderheid in Aleppo en Damascus met elkaar in conflict is, vergroot een andere groep, de alawitische minderheid, haar invloed in het Syrische leger. Uiteindelijk pakt in 1970 een kopstuk van deze stroming - Hafez al-Assad - via een coup de macht. Hij zal die niet meer uit handen geven.
Hoe gaat het met Syrië onder het bewind van Hafez al-Assad?
Hafez al-Assad behoort tot de alawitische minderheid; een islamitische stroming die voortkomt uit het sjiisme. Hij zet na zijn machtsgreep eerst de soennitische meerderheid in zijn land politiek buitenspel. Later volgt harde onderdrukking van de soennieten. Ook verwijdert hij hen uit belangrijke posities binnen het publieke leven. Vanaf 1971 is hij president. Alleen de posten van de minister-president en de minister van Defensie blijven gereserveerd voor de soennieten; al is hun rol beperkt en symbolisch.
De onderdrukking van Assad in de jaren 70 is niet alleen gericht tegen de soennieten. Ook alle seculiere politieke organisaties die hem tegenstaan zoals van communisten, Syrische nationalisten en critici vanuit zijn eigen Ba’ath partij krijgen hiermee te maken. Zijn bewind is steeds meer dictatoriaal.
In onderstaande videocarrousel is te zien hoe Assad op een bijeenkomst op straat de Moslimbroederschap als de grote vijand van het volk afschildert. Ook wordt hij toegejuicht door zijn aanhangers op een verkiezingsdag.
Hafez al-Assad
Assad slaat de opstand in Hama uiteindelijk in 1982 bloedig neer. Bij de belegering van de stad en het platwalsen van wijken zijn duizenden mensen gedood. Schattingen lopen uiteen van 10.000 tot 40.000 doden. Zeker is dat het gezien wordt als een van de ergste bloedbaden uit de geschiedenis van Syrië. Journalist Thomas Friedman was in 1982 getuige van de vernietiging in Hama, zo vertelt hij in onderstaande video:
Na dit bloedbad leeft de bevolking in angst en komt er een relatieve ‘rust’ in het land. Hierdoor wordt Syrië gezien als “symbool van stabiliteit” in de regio. In dezelfde periode vindt een totale machtsuitsluiting van de soennieten plaats. Ook verspreidt de corruptie zich in alle overheidsdiensten, inclusief het leger.
De economische situatie op het platteland verslechtert ondertussen, maar omdat de regering de prijzen van onder andere brood, suiker en rijst kunstmatig laag houdt, breken er geen opstanden uit. Op 10 juni 2000 overlijdt Hafez al-Assad. Onderstaande video schetst een beeld van zijn leven en zijn machtspolitiek:
Verandert er iets wanneer Bashar al-Assad aan de macht komt?
In 2000 overlijdt Hafez al-Assad en wordt zijn zoon Bashar al-Assad de nieuwe president. Er gaat voorzichtig een zucht van opluchting door het land, met name bij de soennitische meerderheid. Mensen hopen dat Bashar een proces van openheid en hervorming in het land zal gaan leiden. Deze hoop ontstaat door zijn eerste toespraak op 17 juli 2000. Bashar benadrukt dat "democratisch denken gebaseerd is op de basis van acceptatie van elkaars mening. Hij noemt het “een tweerichtingsweg". In onderstaande video's is de eedaflegging en beëdiging van Bashar als nieuwe president van Syrië te zien.
De 'Lente in Damascus' begint met verhitte politieke en intellectuele debatten in de pers, culturele fora en met een beperkte vrijlating van politieke gevangenen. Maar deze 'lente' eindigt alweer snel. In februari 2001 vinden er arrestaties van oppositie-intellectuelen plaats en alle intellectuele fora en opkomende kranten moeten sluiten. Sindsdien is van alle beloften van verandering die door Bashar al-Assad zijn gedaan niets terecht gekomen.
"Bashar al Assad erft van zijn vader een mooi land, maar een land met een economie die het erg moeilijk heeft."
Ook Bashar al-Assad blijkt een wrede dicator, net als zijn vader. Als door de Bashar’s economische hervormingen en de omvangrijke corruptie de elites steeds rijker worden en de rest van het volk steeds armer, ontstaat er steeds meer onvrede in het land.
Nederlandse oud-ambassadeurs kijken terug op de eerste jaren van Assad.
Wanneer ook de prijzen voor basisbehoeften als brood, suiker en brandstof stijgen, is dat de laatste druppel die de emmer doet overlopen. Steeds vaker zijn er protesten in het land. Steeds vaker wordt er met geweld ingegrepen door Assad en zijn veiligheidstroepen. Het einde van een 'stabiel' Syrië is in zicht.
Wanneer breekt de Syrische Burgeroorlog uit?
In maart 2011 is de situatie in het land voor de Syrische bevolking zo uitzichtloos geworden dat er door het hele land grote protesten uitbreken. Syriërs, die in plattelandsgebieden al meer dan vijftig jaar door het Assad regime economisch zijn uitgebuit en onderdrukt zijn, hebben niets meer te verliezen.
De protesten zijn onderdeel van wat later de Arabische Lente wordt genoemd. De vreedzame demonstraties tegen Bashar al-Assad worden hard neergeslagen. Hierdoor beginnen tegenstanders van Bashar al-Assad zich te verenigen in strijdgroepen. Die pakken de wapens op tegen de regering van Assad. Het land komt in een bloedige burgeroorlog terecht.
Assad vecht met alles wat hij heeft. In augustus 2013 wordt bij Damascus een aanval met gifgas uitgevoerd, waarbij honderden burgers om het leven komen. Het Westen geeft Assad de schuld, maar grijpt niet in. Tijdens de oorlog gebruikt zijn regime marteling en zware bombardementen om tegenstanders uit te schakelen. Honderdduizenden Syriërs komen om en moeten miljoenen mensen hun huis ontvluchten.
Hoewel de positie van Assad in die jaren vaak wankel is, blijft hij met steun van Rusland toch nog lang aan de macht. Tot 2024. Dan komt aan het bloedige regime van de familie Assad definitief een einde als een nieuwe beweging Hayat Tahrir al-Sham (HTS)bestaande uit verschillende terroristische groepen Damascus binnentrekt. Bashar al-Assad ontvlucht de hoofdstad en krijgt asiel in Rusland.
In het kort
In 1946 wordt Syrië onafhankelijk. Daarna volgt een reeks van militaire coups en een korte periode van eenheid met Egypte. Die blijkt achteraf een ramp voor Syrië te zijn.
In 1963 komt de Ba’ath Socialistische Partij, de partij van de Assads, door een militaire staatsgreep aan de macht. In 1970 grijpt Hafez al Assad, de vader van de latere president Bashar al-Assad de macht.
In de periode dat Hafez al-Assad aan de macht is, worden steeds meer partijen onderdrukt. Het bloedbad in Hama in 1982 is het ergste voorbeeld van Hafez's bewind.
Wanneer zoon Bashar in 2000 vanwege het overlijden van zijn vader aan de macht komt, heerst eerst optimisme. Maar al snel blijkt dat er van de verandering die hij de bevolking belooft, niets terecht komt.
In maart 2011 gaan veel Syriërs de straat op om te protesteren tegen Bashar al-Assad. De protesten worden hard neergeslagen. Het is het begin van een bloedige burgeroorlog die jaren zal duren
Bashar's positie is wankel, maar hij weet dankzij steun van de Russen en met grof oorlogsgeweld lang stand te houden.
In 2024 valt zijn bewind. Hij vlucht naar Rusland en krijgt daar asiel. Het regime van de Assads is na ruim 50 jaar ten einde.
En je weet het!
Anderen het laten weten?