Gaat het eigenlijk niet steeds beter met de wereld?

In veel gevallen denken mensen inderdaad te negatief over de wereld, blijkt uit onderzoek. Vraag bijvoorbeeld een groep Amerikanen of de armoede in de wereld in de afgelopen jaren gelijk is gebleven, verdubbeld of gehalveerd, en twee derde is overtuigd van een verdubbeling. Slechts 5% geeft het correcte antwoord: een halvering.

Is het aantal doden door natuurrampen in de afgelopen eeuw verdubbeld, gehalveerd of gelijk gebleven? Onderzoekers vroegen het aan een groep Zweden, en de helft daarvan denkt dat het verdubbeld is. Het correcte antwoord: een halvering. Slechts 12% van de onderzochten weet dat.

Hoe lang gingen vrouwen die nu 30 jaar zijn gemiddeld naar school - wetende dat 30-jarige mannen gemiddeld acht jaar naar school gingen: drie, vijf of zeven jaar? Ook hier geeft een kleine minderheid het correcte antwoord: zeven jaar. Er is nog veel te winnen op het gebied van emancipatie, maar meisjes gaan gemiddeld inmiddels bijna even lang naar school als jongens.

Zelfs chimpansees scoren beter op deze multiple choice vragen, merkt de onlangs overleden statisticus Hans Rosling op. Apen gokken gewoon op basis van puur geluk in een derde van de gevallen goed. Mensen kiezen op basis van hun ideeën over de wereld – en die ideeën stroken niet altijd met de werkelijkheid.

Je ziet, hoort en leest dagelijks hoeveel problemen er in de wereld zijn. De aarde warmt op, het terrorisme is in opkomst, de ongelijkheid neemt toe en populistische leiders morrelen aan de wereldorde. Om nog maar te zwijgen van oorlogen, hongersnoden en overstromingen. Op basis van de dagelijkse stroom nieuwsberichten lijkt maar een conclusie mogelijk: het gaat niet goed met de wereld.

Daarnaast hechten mensen vaak veel meer belang aan anekdotes en eigen ervaringen dan aan kille cijfertjes. Je onthoudt die ene vliegtuigramp, niet de 7 miljoen keer per jaar dat een vliegtuig zonder problemen landt.

Bovendien heeft het een evolutionair voordeel om scherp te zijn op gevaren. Je kunt beter tien keer wachten bij een lege weg omdat je denkt dat er een auto aankomt, dan één keer oversteken terwijl er wel een auto aankomt. Het nieuws, onze psychologie en onze overlevingsmechanismen zorgen samen dus voor een focus op de negatieve kanten en gevaren van het leven.

Zoals je hierboven kunt lezen, is er duidelijk vooruitgang op het gebied van armoedebestrijding, het terugdringen van slachtoffers door natuurrampen en scholing van vrouwen. Maar ook op het gebied van voeding, hygiëne, levensverwachting, gelijkheid, vrijheid en afname van geweld wijzen de trends de afgelopen eeuwen in de goede richting.

Kijk naar voeding. Leeft in de vroeger tijden de helft van de wereldbevolking in chronische ondervoeding, tegenwoordig is dat nog 10%. Frankrijk kende tot de 18e eeuw tussen de 7 en 16 hongersnoden per eeuw. Tegenwoordig is hongersnood in Europa bijna ondenkbaar geworden.

Neem hygiëne. Nog steeds hebben veel mensen geen toegang tot schoon water, maar de afgelopen dertig jaar kregen iedere dag gemiddeld 275.000 mensen toegang tot schoon water. Die betere voeding en hygiëne, aangevuld met betere gezondheidszorg en antibiotica, hebben de levensverwachting sterk doen stijgen, van 44 jaar aan het begin van de 20e eeuw tot ongeveer 83 jaar nu.

Vandaag de dag kan 88% van de wereldbevolking lezen en schrijven. Tweehonderd jaar geleden kan hetzelfde deel van de wereldbevolking dat niet: slechts 12% kan aan het begin van de 18e eeuw lezen en schrijven. Geletterdheid geeft mensen allerlei extra mogelijkheden voor economische en persoonlijke ontwikkeling.

De hier beschreven ontwikkelingen beslaan niet een paar dagen of maanden, maar decennia, eeuwen of zelfs duizenden jaren. Om de vooruitgang in de wereld te kunnen zien, is een langetermijnperspectief dus onontbeerlijk. Het tegenovergestelde van de huidige situatie, waarin notificaties en status-updates doorlopend je aandacht op de allerkortste termijn richten.

Een organisatie die zich actief inzet voor een focus op de lange termijn, is de Long Now Foundation. Deze organisatie, opgericht door een bont gezelschap (schrijver Stewart Brand, uitvinder Danny Hillis, muzikant en U2-producer Brian Eno, om er een paar te noemen), wil af van de in hun ogen ziekelijke focus op het heden. Ze komen op voor de echte lange termijn: de komende (en afgelopen) 10.000 jaar.

Nee, zeker niet. Klimaatverandering is een voorbeeld van een langetermijnontwikkeling die juist zorgwekkend is. De groeiende ongelijkheid tussen bevolkingsgroepen is een andere, of de opkomt van autoritaire regimes. Het punt van de nieuwe optimisten, zoals ze soms wel worden genoemd, is ook niet dat alles op de lange termijn alleen maar beter wordt. Hun punt is dat er te weinig aandacht is voor de zaken die wel beter gaan.

Sommige mensen zien de toekomst met vertrouwen tegemoet. Zij zullen zeggen: trends die je ziet bij de afname van geweld en de toename van de levensverwachting houden al honderden of zelfs duizenden jaren stand – waarom zou er opeens een trendbreuk optreden?
 
Pessimisten zullen zeggen: kijk om je een, en je ziet dat er genoeg gevaren dreigen, van klimaatverandering en de opkomst van autoritaire regimes tot een nucleaire oorlog. Wat vandaag nog vanzelfsprekend lijkt, kan morgen verleden tijd zijn.