Waarom hebben de Britten voor Brexit gekozen?
Waarom hebben de Britten voor Brexit gekozen?
Laatste update: 23-02-2023
Bijna 3,5 jaar is ernaartoe gewerkt: de Brexit. Op 31 januari 2020 verlieten de Britten de Europese Unie. Hoe kwam het zover? Wat is er volgens de Britten mis met de EU? Wat gaat er nu gebeuren? En waarom is Brexit ook voor Nederland zo belangrijk?
Redacteur: Mathijs Schiffers
Wat is er volgens de Britten mis met de EU?
De Britten hebben traditioneel meer met de VS en de landen waarmee ze het Gemenebest vormen dan met de landen op het Europese continent. Bovendien hangen ze erg aan hun tradities en gebruiken – denk aan hun afwijkende afstandsmaten en gewichtseenheden – waardoor ze sceptisch staan tegenover iedere vorm van integratie met landen die andere gewoontes hebben.
In 1973 worden ze desondanks lid van wat dan nog de Europese Economische Gemeenschap heet. Zes jaar later zijn de eerste scheurtjes al zichtbaar. Premier Margaret Thatcher vindt dat de Britten met hun stroef draaiende economie te veel betalen voor hun lidmaatschap en vraagt in 1979 om een korting die ze gedeeltelijk ook krijgt. Later waarschuwt ze de EU niet te veel macht naar zich toe te trekken.
Tijdens de Europese top in Dublin in 1979 begint Thatcher voor het eerst over dat de Britten te veel betalen aan de EU. De volledige tekst van haar persconferentie lees je hier.
De Britten willen bij de Europese Unie vanwege vrijhandel: geen tarieven voor import en export, geen oponthoud bij de grens. Maar de EU gaat veel verder. Er is een commissie in Brussel die wetten ontwerpt voor alle lidstaten en over de naleving van die wetten heeft het Europese Hof van Justitie in Luxemburg het laatste woord. Daarnaast mogen EU-burgers zich vrij vestigen voor werk in een andere lidstaat en hebben 19 van de 28 lidstaten met de Euro een gezamenlijke munt, iets waar de Britten overigens niet aan meedoen.
Tijdens de onderhandelingen voor het Verdrag van Maastricht in 91-92 krijgen de Britten het voor elkaar niet mee te doen aan de euro. De hele conferentie staat in het teken van de Britten, onder leiding van premier John Major, tegen de rest.
Veel Britten vinden het verlies aan soevereiniteit maar niets. Ze willen zelf bepalen wie het land in mag en hun eigen wetten ontwerpen waarover eigen rechters oordelen. “Take back control”, is de slogan van de Brexit-campagne in de aanloop naar het Britse EU-referendum van 23 juni 2016. Niet iedere Brit denkt overigens zo. In het referendum kiest 52% voor Brexit, terwijl 48% liever lid blijft. Er zijn dus ook veel Britten die de bezwaren tegen de EU niet voelen.
De dag na het referendum heeft iedereen het over de Brexit.
Brexit verkiezingen in 2017
Waarom is er jaren over Brexit gepraat?
Sinds Duitsland, Frankrijk, Italië, Nederland, België en Luxemburg begonnen met een Europese samenwerking, is de Europese Unie uitgegroeid tot een statenbond van 28 landen. Het Verenigd Koninkrijk is het eerste land dat zijn vertrek aankondigt. Dat gebeurt per brief op 29 maart 2017, negen maanden na het referendum. De vertrekprocedure duurt twee jaar, zodat de Britten op 29 maart 2019 ophouden lid te zijn. Omdat premier May de Brexit-deal niet door het verdeelde Britse parlement weet te loodsen, besluit de EU na een urenlange top tot een nieuwe Brexitdatum. Voor 31 oktober 2019 moet het vertrek van de Verenigd Koninkrijk geregeld zijn. De opvolger van May, Boris Johnson, onderhandelt in het najaar van 2019 opnieuw met de EU over een nieuwe deal. Ook Johnson krijgt het niet voor elkaar om de deal door het parlement te krijgen en vraagt wederom om uitstel. Na nieuwe verkiezingen in het Verenigd Koninkrijk stemt het nieuwe Britse Lagerhuis in januari 2020 in met de Brexitwet, die dan definitief is.
Die jaren van uitstel waren hard nodig. De Britten zijn meer dan vier decennia lid geweest. Wetten zijn op elkaar afgestemd, bedrijven handelen over en weer volgens EU-regels en Europeanen van het vasteland zijn naar het Verenigd Koninkrijk verhuisd en omgekeerd. Er is veel te regelen, anders volgt chaos. Denk bijvoorbeeld aan goederen die de grens opeens niet meer over mogen.
Omdat het de eerste keer is dat een land vertrekt, heeft niemand er ervaring mee. En er zijn meer complicaties. Het VK bestaat uit vier landen: Engeland, Wales, Schotland en Noord-Ierland. In de laatste twee is de meerderheid tégen Brexit. Schotland dreigde het Verenigd Koninkrijk te verlaten in de hoop lid te kunnen blijven van de EU. In Noord-Ierland bestaat de angst dat er straks controles komen op de grens met de Republiek Ierland, die wel lid blijft van de EU. Zulke controles, zo is de vrees, kunnen leiden tot nieuwe spanningen tussen katholieken en protestanten in deze regio.
We verlaten de Europese Unie, maar we verlaten Europa niet. We willen een betrokken partner en bondgenoot blijven met onze vrienden over het gehele continent.
Theresa May in haar brief aan EU-voorzitter Donald Tusk
Wie zijn de hoofdpersonen in de Britse Brexit-saga?
Brexit is een mijnenveld voor Britse politici. Vraag maar aan David Cameron, die als premier het referendum belooft. Cameron doet dit, omdat zijn Conservatieve Partij kiezers verliest aan de eurosceptische Ukip, die maar één doel heeft: Brexit. De populistische Nigel Farage is lang de grote roerganger van Ukip. Hij zit in het Europese Parlement. Daar zorgt hij vaak voor ophef, zoals wanneer hij zegt dat de Belgische EU-voorzitter Herman Van Rompuy “het charisma van een natte dweil” heeft.
Nigel Farage, oprichter van UKIP, houdt een fel betoog tegen Herman van Rompuy, de president van de Europese Raad.
Cameron wil dat zijn land in de EU blijft. Als hij verliest, stapt hij op. Maar Farage vertrekt ook. “Mijn doel is bereikt”, zegt hij, mogelijk wat voorbarig. Er komt ruimte voor nieuwe hoofdrolspelers. Theresa May, minister van binnenlandse zaken, wordt de nieuwe premier. Zij is eigenlijk een “remainer”, zoals mensen heten die geen Brexit willen, maar zegt dat ze de wil van het volk gaat uitvoeren. “Brexit betekent Brexit en we gaan er een succes van maken”, zegt May herhaaldelijk.
Premier Cameron maakt kort na de uitslag van het Brexitreferendum bekend dat hij aftreedt
Aanvankelijk is May populair onder Brexit-fans. Maar als ze een jaar na het referendum nieuwe verkiezingen houdt, verandert er veel. Haar Conservatieve Partij verliest de meerderheid in het parlement en May wordt, noodgedwongen, softer naar de EU. Dit tot onvrede van Boris Johnson, de oud-burgemeester van Londen met zijn karakteristieke blonde haarbos.
Theresa May lukt het uiteindelijk niet om het Lagerhuis achter zich te krijgen en kondigt in mei 2019 haar vertrek als premier aan. Euroscepticus Boris Johnson wordt door de leden van de Conservatieve Partij als opvolger naar voren geschoven. Hij wordt op 24 juli 2019 door koningin Elisabeth II officieel benoemd.
Johnson zegt een 'no deal exit' uit de EU niet te schuwen, maar bereikt uiteindelijk op 17 oktober 2019 toch een nieuw akkoord met de EU. Het nieuwe Britse Lagerhuis stemt in januari 2020 in met de Brexitwet. Hiermee is het vertrek van de Britten uit de EU definitief. Op 31 januari 2020 stapt het Verenigd Koninkrijk officieel uit de EU.
Waarom is Brexit ook voor Nederland zo belangrijk?
Het VK is na Duitsland het land waar Nederland het meest naar exporteert, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor Statistiek. Die handel levert Nederland in 2017 22,7 miljard euro op en is goed voor 218.000 banen. Door Brexit is de toekomst van deze economische pijler onzekerder.
Britse expats in Nederland zijn ongerust over wat er nu verder gaat gebeuren.
Voor Nederland waren de Britten een ideale bondgenoot binnen de EU, omdat ze tegenwicht boden aan de plannen van met name de Fransen om steeds meer macht aan Brussel te geven. Dat evenwicht is er straks niet meer. “Nederland is net als het Verenigd Koninkrijk geen fan van een grote Europese superstaat”, zegt Rem Korteweg, Brexit-expert van Instituut Clingendael. “Tot voor kort konden we ons achter de brede rug van de Britten verschuilen. Nu zullen we ons moeten verenigen met kleine, gelijkgestemde lidstaten zoals Denemarken, Ierland en Zweden.”
Europa kan niet democratischer worden.
Thierry Baudet (Forum voor Democratie)
Los daarvan inspireert de Britse keuze ook enkele Nederlandse politici. Forum voor Democratie, van partijleider Thierry Baudet, wil dat Nederland ook een referendum over EU-lidmaatschap houdt en hoopt op “Nexit”, zoals een Nederlands vertrek uit de EU zou heten. De PVV van Geert Wilders ziet dat ook zitten. “Brexit is een zegen voor de Britten en Nexit zal een feest voor Nederland zijn”, zegt Wilders kort na het Britse referendum.
Direct na het Brexitreferendum komt er discussie over een mogelijke Nexit. Onder andere Thierry Baudet van Forum voor Democratie pleit hiervoor.
In het kort
Britten voelen zich cultureel anders dan de Europeanen op het vasteland en al in 1979 zegt Thatcher dat het VK te veel betaalt ten opzichte van andere landen.
Het is nooit eerder gebeurd dat een land vertrekt uit de EU en daarom is er geen plan. Ook binnen het Britse parlement is er felle discussie over hoe Brexit moet verlopen.
Vrij personenverkeer is een kernonderdeel van de EU, maar zal door Brexit eindigen. Hoe het nieuwe immigratiebeleid zal werken is nog onduidelijk.
Nigel Farage en Boris Johnson zijn de meeste bekende pro-Brexit politici. Premier Cameron stapt op na het referendum, waarna Theresa May de leiding overneemt.
Nederland drijft veel handel met het VK. Met Brexit is de toekomst van deze economische pijler onzeker. Daarnaast verliest Nederland een bondgenoot binnen de EU.
Het nieuwe Britse Lagerhuis stemt in januari 2020 in met de Brexitwet. Op 31 januari 2020 stapt het Verenigd Koninkrijk officieel uit de EU.
En je weet het!
Anderen het laten weten?
