Wat is koraal?
Wat is koraal?
Laatste update: 26-04-2024
Koraalriffen barsten van het leven in allemaal verschillende vormen en kleuren. Het zijn de soortenrijkste ecosystemen onder water en daarom worden ze soms het regenwoud van de zee genoemd. Helaas wordt die onderwaterjungle met uitsterven bedreigd. Wat is koraal? Wordt het bedreigd? En wat is er aan te doen?
Wat is een koraalrif?
Een koraalrif is een soort onderwaterstad, bewoond door duizenden soorten en gebouwd op het kalkskelet van koraaldiertjes. Koraal is een zeedier met kleine tentakeltjes dat een beetje lijkt op de zeeanemoon. Met hun tentakels filteren ze zwevende algen en diertjes uit het water. Sommige koraalsoorten bouwen bekervormige, uitwendige kalkskeletten die steeds groter worden. Dit noem je rifbouwende koralen.
Het koraaldiertje heeft een symbiotische relatie met microalgen. Dat betekent dat ze al zo lang samenwerken dat ze elkaar nodig hebben. De algen zoeken bescherming in het weefsel van het koraal en zetten daar licht om in kleur en voedingsstoffen, waar het koraal zijn skelet van bouwt.
Een keer per jaar gebeurt er op Curaçao iets bijzonders. Al het koraal laat dan tegelijk zijn eitjes en zaad los.
Ontzettend veel zeeorganismen profiteren van het onderwaterbouwsel van het koraaldiertje, waardoor het een belangrijke rol heeft in het ecosysteem. Zo zijn naast algen ook vissen, sponzen, wormen en weekdieren dankbare bewoners van het kalkkasteel. Algen hebben verschillende functies, soms schadelijk, soms juist niet. Zo zorgen grazende vissen en zee-egels dat algen het rif niet overwoekeren. Gekleurde kalkalgen houden als een soort lijm het losliggende koraal bijeen en helpen daardoor met de stevigheid.
Wordt koraal bedreigd?
Al het koraal in The Great Barrier Reef is over vijftien jaar dood, zo stelt Charlie Veron begin 2017. Hij onderzoekt al sinds de jaren zeventig koraal. Het lijkt er niet goed voor te staan. ‘Veel koraal getroffen door een ernstig bleaching event’, rapporteert het NRC in april 2017. Bleaching (bleken) is een stressreactie waarbij koraal door veranderende omstandigheden de inwonende algen eruit zet, waardoor het een witte kleur krijgt. Wit koraal is ziek en het is nog maar de vraagt of het daarvan herstelt.
Koraalbioloog Bill Leggat zag The Geat Barrier Reef de afgelopen jaren doodgaan. Het zeewater was in die tijd veel te warm.
Schattingen verschillen, maar onderzoekers denken dat tot ongeveer de helft van het koraal op aarde gestorven is. Een veelgehoord doemscenario is dat als we niets doen, al het koraal over een paar decennia verdwenen is. De werkelijkheid is iets genuanceerder. Het gaat inderdaad niet goed met de rifbouwende koralen, maar er zijn ook soorten die het juist wel goed doen.
Wat is onze invloed op koraalsterfte?
Een van de belangrijkste factoren is stijgende watertemperatuur door klimaatverandering. Een verschil van 1 graad Celsius kan grote consequenties hebben. Wanneer deze stijging te lang aanhoudt, sterft het rif. De hogere watertemperatuur verstoort de symbiotische relatie tussen koraaldiertje en alg, waardoor het koraal te weinig voeding krijgt. Ook maakt een hogere temperatuur het koraal gevoeliger voor ziekteverwekkers.
Zuurder zeewater
Een andere sluipmoordenaar is het steeds zuurder wordende zeewater. De oceaan absorbeert een deel van de toenemende koolstofdioxide in onze atmosfeer. Het daardoor zuurdere water lost het kalkskelet van het rif op en maakt het lastiger om nieuw koraal te maken. Onderzoekers schatten dat als we niets doen de oceanen aan het eind van de 21ste eeuw tot 150 procent zuurder zullen zijn.
Er zijn talloze andere menselijke factoren die het koraal lastig maken. Denk aan (over)bevissing, dynamietvissen, invasieve soorten, duikers en stoffen als zonnebrand die door zwemmers in het water terechtkomen. Ook overtollige mest en uitwerpselen die in het water terechtkomen vormen een probleem.
Koraal van eigen bodem
Ook het Nederlandse koraal op Curaçao heeft het zwaar. Tussen 1982 en 2015 verloor het eiland meer dan de helft van zijn koraalriffen. Toch doet het Curaçaose koraal het relatief goed in vergelijking met andere Caribische eilanden. Dat komt waarschijnlijk door de afwezigheid van hoge bergen en overmatige regenval. Deze natuurverschijnselen kunnen er voor zorgen dat plantaardig en dierlijk materiaal van land in de zee terechtkomt en daar een overschot aan voedingsstoffen voor kwaadaardige micro-organismen veroorzaakt. Ook zand en stenen kunnen vanaf het land de zee in spoelen en het koraal bedekken en dwarsbomen.
De waterzuiveringscapaciteit van Curaçao is lang niet voldoende om de uitwerpselen van de duizenden toeristen die het eiland maandelijks bezoeken te verwerken. Op veel plekken in Curaçao loopt ongezuiverd rioolwater de zee in. Ook zakt ontlasting via lekkende septic tanks de bodem in en stroomt vervolgens naar de oceaan. De grote hoeveelheden stikstof en fosfor in dit afvalwater hebben op verschillende manieren een destructieve invloed op het ecosysteem.
De hele uitzending zien? Kijk op NPO Start.
Zo verstoort het overschot aan deze nutriënten (voedingsstoffen) de samenwerking tussen koraaldiertje en alg, waardoor de alg steeds minder voedingsstoffen afgeeft en vooral zelf groeit. Door de grote hoeveelheid voedsel in het water kan er extreme bloei van kleine algen en bacteriën plaatsvinden, met een tekort aan licht en zuurstof voor andere zeebewoners als gevolg. Dit zuurstoftekort kan grote vissterfte veroorzaken. Dat is slecht voor het koraal, want zonder begrazing van die vissen kunnen algen het rif overwoekeren. Ook overbevissing heeft een negatief effect op de begrazing.
Red het koraal
Koraalriffen hebben een gigantische ecologische en economische waarde. Volgens een schatting brengt het rif in Curaçao jaarlijks ongeveer 445 miljoen op aan visserij en toerisme, zo’n 20 procent van de totale economie van het eiland. Er staat veel op het spel. Wat kunnen we doen om te zorgen dat de sterfte van het (Caribische) koraal afneemt?
Het kabinet moet zo snel mogelijk een Deltaplan maken om te voorkomen dat er over vijftien jaar helemaal geen koraal meer is, stelt professor Han Lindeboom van leerstoel Aquatische Ecologie van Wageningen Universiteit. Volgens de professor heeft verlies van het rif grote armoede en werkloosheid als gevolg, die zelfs in Nederland merkbaar zal zijn. Met het Deltaplan wil Lindeboom overtollige voedingsstoffen in de oceaan verminderen, land- en kusterosie tegengaan, meer actie tegen klimaatverandering, betere afvalverwerking en vispopulaties herstellen. Vertegenwoordigers van de zes Caribische eilanden die zijn verbonden met Nederland hebben aangegeven mee te willen doen met het plan. Lindeboom verwacht dat er zo’n één miljard nodig is om zijn idee de komende tien jaar uit te voeren.
De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
Koraaltransplantatie
Wereldwijd zijn er meer initiatieven om het koraal voor ondergang te behoeden. Een andere hoopgevende oplossing is om het dode rif te vervangen door vers gekweekt babykoraal. In 2012 sneden onderzoekers duimgrote stukken van levend, gezond koraal. Vervolgens lieten ze deze stukjes op een touw onderwater in een jaar verder groeien tot de grootte van een voetbal. Met een soort onderwatercement plakten ze de in totaal bijna 25 duizend stukken vast op gebleekte rif. De gezonde, gekweekte koraalstukken zouden het aantrekkelijker en makkelijker moeten maken voor babykoraal om zich ook daar te vestigen. De schaal waarop dit gebeurt is echter nog veel te klein om echt een verschil te kunnen maken. Ook is het twijfelachtig of het jonge getransplanteerde koraal lang overleeft in de snel veranderende oceaanomstandigheden.
Op Jamaica worden er sinds 2010 elk half jaar 2000 stukjes nieuw koraal op het rif geplaatst. Presentatrice Nienke van 3 op Reis laat zien hoe babykoraal groeit.
Superkoraal
Ook zijn onderzoekers bezig met de ontwikkeling van een soort superkoraal dat beter tegen veranderende milieuomstandigheden kan. Dit doen ze door koraal dat niet bleekte, terwijl alle buurkoraal dat wel deed, te verzamelen. Door de samples vervolgens met elkaar te kruisen, hopen ze sterke koraalriffen te maken die tegen een stootje kunnen.
Daarnaast is het in de toekomst wellicht mogelijk om met technieken als CRISPR het koraal genetisch te modificeren. Zo onderzoeken wetenschappers aan de universiteit van Rhode Island de plekken in het DNA die verantwoordelijk zijn voor warmtegevoeligheid. Hoe zinvol dit gaat zijn in de praktijk moet nog blijken. Er liggen namelijk meer gevaren op de loer dan alleen een verhoogde watertemperatuur. Daarnaast kun je je afvragen hoe verstandig het is om een genetisch gemodificeerd organisme uit te zetten in het wild. De ecologische gevolgen zijn moeilijk te voorspellen.
In Burgers’s Zoo kweken ze koraal door stekjes te nemen. Wanneer die stekjes uitgroeien tot groot koraal, worden ze door duikers uitgezet op een goede plek.
In het kort
Koraal is een zeedier met kleine tentakeltjes dat een beetje lijkt op de zeeanemoon. Het werkt samen met microalgen, die het diertje voorzien van voedsel.
Sommige koralen bouwen riffen, een soort onderwatersteden waar duizenden soorten zeedieren leven.
Het gaat niet goed met het koraal. Volgens schattingen stierf al tot 50 procent van alle riffen op aarde. Om het koraal te redden moeten er betere en strengere milieuwetten komen.
Onderzoekers proberen nieuw koraal te kweken en bestaand koraal sterker te maken.
En je weet het!
Anderen het laten weten?