Wat is hindoeïsme?

Het hindoeïsme heeft geen stichter. Het is langzaamaan gegroeid uit het geloof van heel veel verschillende groepen. Daarom lijken sommige ideeën uit het hindoeïsme andere ideeën tegen te spreken. Hindoeïsme is dan ook eigenlijk een verzamelterm.

Hindoes kennen veel rituelen en hebben veel tempels. Sommige hindoes vereren verschillende goden, andere hindoes stellen dat er maar één god is. Zij beschouwen al die verschillende goden als verschillende vlakjes van een grote diamant.

De verhalen over goden, godinnen, heiligen, helden en heldinnen zijn heel belangrijk binnen het hindoeïsme. Veel hindoes kennen die verhalen uit geschriften, maar ook omdat hun ouders en grootouders hen die vertellen. En soms kennen ze de verhalen ook door films. India heeft namelijk een zeer grote filmindustrie.

Hindoe zijn is iets dat je hele leven bepaalt. Vandaar dat veel hindoes zeggen dat hindoeïsme niet een religie of godsdienst is, maar een manier van leven. Je ziet dan ook dat het hindoeïsme het dagelijks leven sterk beïnvloedt. Zo zijn er veel hindoes die vegetarisch of veganistisch leven, terwijl andere hindoes wel vlees eten. Sommige hindoes vasten op specifieke dagen die aan goden zijn gewijd, andere hindoes trekken zich daar weinig van aan. 

Binnen het hindoeïsme zelf zijn dus ook veel verschillen. Sommige hindoes geloven in één god. Andere hindoes geloven juist in veel verschillende goden.

De verschillende goden hebben verschillende functies. Brahma, Vishnu en Shiva zijn meestal het belangrijkst van de goden. Zij hebben allemaal een herkenbaar uiterlijk.

De god Brahma heeft vier hoofden en een aantal armen, meestal vier. Hij schept de wereld. De god Vishnu draagt een kroon en heeft vier armen en een blauwe lichaamskleur. Hij onderhoudt de wereld. Dat laatste doet de god Shiva soms ook. Maar hij kan de wereld ook vernietigen, zodat Brahma hem opnieuw kan scheppen. Shiva heeft gifslangen als cobra’s bij zich en hij draagt een tijgerhuid. Hij woont in het Himalaya gebergte. Shiva heeft drie ogen. Deze drie goden zijn hieronder te zien. De god Ganesha is ook heel populair, hij neemt hindernissen voor je weg. Je herkent hem meteen aan zijn olifantenhoofd.

Hindoes geloven in enorme wereldperioden waarin de wereld ontstaat en weer vergaat. De goden grijpen voortdurend in als het met de wereld mis dreigt te gaan. Naast de goden en godinnen zijn er soms ook demonen die de wereld bedreigen. Dan moeten de goden ingrijpen om zo’n demon te verslaan. De verhalen daarover zijn heel populair onder hindoes. Het hindoeïsme kent ook veel godinnen. Soms zijn zij gehuwd met de mannelijke goden, maar soms leven ze als zelfstandige godin. Juist die zelfstandige godinnen kunnen bijzonder machtig zijn, soms machtiger dan de goden.

Hindoes hebben veel feestdagen. De meest populaire zijn Holi (ook wel Phagwa genoemd) en Diwali. Holi wordt gevierd in het voorjaar. Mensen gooien gekleurd poeder en gekleurd water naar elkaar. Het is een bijzonder vrolijk feest.

Diwali (ook wel Divali of het lichtjesfeest genoemd) wordt in het najaar gevierd. Het is een feestdag speciaal gewijd aan de godin Lakshmi: de godin van rijkdom en huiselijk geluk.  Het hele huis wordt versierd met lampjes en lichtjes. Het is een bijzonder gezellig familiefeest waar Hindoes elkaar zoete snoepjes en zelfgemaakte lekkernijen geven. Een paar feestdagen zijn hieronder in beeld te zien. 

Hindoes kennen veel rituelen die bij het leven zelf horen. Heel belangrijk is het huwelijk, want hindoe ben je samen met je gezin, binnen een familie. De huwelijksrituelen kunnen per streek en per verschillen. Er zijn bijvoorbeeld ook rituelen die horen bij het veranderen van kind in jongvolwassene.

Hindoes cremeren de doden meestal. Ook dat is een uitvoerig ritueel. De crematie moet het liefst plaatsvinden in een heilige stad als Varanasi. Varanasi ligt aan de Ganges rivier in India. Sommige bejaarden gaan aan het eind van hun leven al naar Varanasi toe, om daar te sterven. Maar het komt ook voor dat de as van een overledene na de crematie naar Varanasi wordt gebracht om het daar in de rivier uit te strooien. 

De meeste hindoes geloven in . Door wordt bepaald waar en hoe je in elk leven wordt geboren. Dat is het resultaat van je goede en slechte daden uit je vorige leven. In je huidige leven ben je dus al bezig met het invullen en bepalen van je volgende leven. 

Er zijn hindoes die hun familie en hun dorp achter zich laten om zich op hun religie te focussen. Zij worden vaak sadhoes of sannyasins genoemd. Sadhoes zijn asceten, dat wil zeggen mensen die de gewone maatschappij achter zich laten om zich helemaal te wijden aan een religieus leven. Zij worden soms gezien als levende goden. Sadhoes worden dan ook vaak vereerd op grote pelgrimsplaatsen. Er zijn zowel mannelijke als vrouwelijke sadhoes. Vrouwen zijn wel in de minderheid, zij heten sadhwies of sannyasinis.

Het is moeilijk om je tot het hindoeïsme te bekeren. De meeste hindoes leven namelijk binnen een kaste, een groep waarbinnen je wordt geboren.  Deze groep heeft vaak vaste gewoonten en gebruiken. Daarom kunnen hindoes onder elkaar vaak snel zien bij welke kaste iemand hoort. Tot voorkort was het gebruikelijk om hoe dan ook te trouwen met iemand van dezelfde kaste. Dat gaat in dorpen vaak nog steeds zo, maar in veel steden verandert dit. Het hindoeïsme beleef je doorgaans binnen je eigen groep. Behalve tijdens de grote feestdagen, dan kan iedereen elkaar ontmoeten.

In Nederland vind je onder Hindostanen twee groepen: Sanatan Dharma en Arya Samaj. Sanatan Dharma lijkt op het hindoeïsme van Noord-India. Arya Samaj hindoes verbinden zich met het werk van de hindoe-heilige Dayananda Saraswati (1824 – 1883). Hij heeft veel praktijken van het hindoeïsme hervormd. Zo was hij tegen het vereren van beelden in de tempels. Hij was ook tegen de voorschriften rond reinheid, het kastenstelsel en kinderhuwelijken.

Hij heeft veel gedaan voor de verbetering van de positie van laagkaste mensen, weduwen en vrouwen in het algemeen. Zo mogen vrouwen van de meeste hindoes bijvoorbeeld de tempel niet bezoeken tijdens hun menstruatie. Bovendien gaan veel hindoes ervanuit dat weduwen ongeluk brengen. Deze ideeën zijn tegenwoordig wel aan het veranderen. Maar de aanhangers van de Arya Samaj vinden dit al langer geen enkel probleem en geloven niet in dit soort dingen.