Waarom zijn we zo gek op seks?

Waar seksuele voortplanting nu volstrekt normaal is, is het dat niet vanuit een evolutionair oogpunt. Het kost om te beginnen behoorlijk veel tijd en energie om een juiste partner te vinden. Daarnaast heb je twee mensen nodig om één kind te maken, dat uiteindelijk slechts de helft van jouw genen draagt. Niet bepaald efficiënt dus. Veel gemakkelijker zou het zijn als we ons kunnen klonen zonder de hulp van een ander. Toch moeten we blij zijn dat we seks hebben, omdat het ons als soort sterker maakt.

De basis hiervoor ontstaat al miljarden jaren geleden. Het begint bij bacteriën die genetisch materiaal met elkaar uitwisselen om zich te ontwikkelen. Door variatie in het DNA is de soort beter bestand tegen gevaar. De kans is bijvoorbeeld groter dat een dodelijke ziekte niet meer een complete soort uitroeit, omdat een deel van de populatie de juiste genen heeft om de ziekte te overleven.

Deze uitwisseling van genetisch materiaal vormt de essentie van de seksuele voortplanting die wij nu kennen. Nog steeds proberen wij onze genenpoel uit te breiden en te versterken, wanneer een man zijn genenpakketje – in de vorm van een zaadcel – wil laten samensmelten met het pakketje van de vrouw.

Niet alleen de mens plant zich geslachtelijk voort. Dolfijnen doen het, spinnen doen het en zelfs tuinbonen en champignons. Sterker nog, Het is voor bijna alle complexe levensvormen de manier van voortplanting. Door vooral de goede genen per individu door te geven, kan de soort langzaam evolueren en zich zo aanpassen aan de wereld. Seksuele voortplanting beschermt de soort zo tegen uitroeiing door parasieten, bacteriën of gevaarlijke virussen[1].

We hebben niet alleen seks om ons voort te planten. Waarom doen we het dan? Er zijn veel redenen. Het meest voor de hand ligt dat het ons gewoon plezier geeft: we vinden het lekker. Toch is dat slechts het topje van de ijsberg. Sterker nog, volgens psychologen is het niet eens de belangrijkste reden dat we het doen. Seks gaat om veel meer dan puur plezier.

Seks doet iets bijzonders met ons lichaam. Al bij de eerste aanraking krijg je signalen die voor vuurwerk in je hoofd zorgen. Dat komt door hoe we in elkaar zitten. Ons lichaam kent verschillende erogene zones die ons opgewonden maken, zolang de juiste persoon ze aanraakt.

De meest voor de hand liggende zijn natuurlijk onze geslachtsdelen. De eikel van de penis van de man en het topje van de clitoris van de vrouw zijn gevuld met enorm veel zenuwen, waardoor je van alles voelt als iemand ze aanraakt. Maar ook andere plekken zoals de nek, de tepels en de tong kunnen dit effect hebben. Deze zenuwen vertellen je hersenen of je iets lekker vindt of niet.

Niet alleen ons lichaam doet het werk, veel gebeurt ook in ons brein, in de hersengebieden die een rol spelen bij liefde en seksualiteit[4]. Wanneer iemand ons op een opwindende manier aanraakt en ons prikkelt, dan komen er allerlei verschillende chemische stofjes vrij. De hormonen gieren door je lijf. Zodra je je hoogtepunt bereikt, stopt een deel van je brein (de orbitofrontale cortex) zelfs tijdelijk met werken. In het frans noemen ze het orgasme daarom ook wel 'la petite mort' - de kleine dood[5]. Je denkt nergens meer aan, en voelt slechts genot. 

Niet iedereen voelt zich seksueel aangetrokken tot andere mensen. Als je niet of nauwelijks seksuele aantrekkingskracht voelt naar anderen, dan kan het zijn dat je aseksueel bent. Veel aseksuele mensen hebben geen behoefte aan seks.

Vrouwen en mannen ervaren seks deels hetzelfde, maar deels ook totaal niet. Zo stelde het Universiteit Medisch Centrum Groningen in een onderzoek[6] vast dat het brein van vrouwen ongeveer net zo reageert als dat van mannen. Dit lijkt logisch omdat zowel mannen als vrouwen genieten van een orgasme, toch is het dat vanuit de evolutie bekeken niet. Zo is het orgasme van een man essentieel om zijn zaad te lozen, en zonder zaad is er geen bevruchting. Wetenschappers zijn het er niet over eens of het orgasme bij vrouwen ook evolutionair nut heeft. 

Volgens sommige wetenschappers is het vrouwelijke orgasme slechts een bijproduct van de evolutie. Zo zijn alle embryo’s in de eerste weken van de zwangerschap fysiek hetzelfde, en delen mannen en vrouwen daarom dezelfde blauwdruk. Sterker nog, de clitoris is uit hetzelfde embryonale weefsel ontstaan als de penis. Daarom komen vrouwen ook eerder klaar met behulp van hun clitoris dan met hun vagina. Een geluk bij een evolutie-ongelukje, dus?

Veel wetenschappers zijn het hier echter niet mee eens. Zij denken dat het vrouwelijk orgasme zeker wel een functie heeft. Eén groep stelt dat het helpt bij het zaadtransport. Door een orgasme trekken de spieren zo samen dat het sperma gemakkelijker bij de baarmoeder komt. Dit is niet de enige theorie. Bioloog Randy Thornhill ontdekte[7] zelfs dat vrouwen eerder klaarkomen als ze seks hebben met een aantrekkelijke partner, die knap en gezond is. Volgens hem is het vrouwelijk orgasme dus een soort checklist om te controleren of je de juiste partner hebt.

Ondanks de gelijkenis reageren mannen en vrouwen toch anders op een orgasme. Een belangrijke rol hierbij is weggelegd voor het zogeheten ‘knuffelhormoon’ oxytocine, dat je een gevoel van warmte en verbondenheid geeft. Zowel bij vrouwen als mannen komt deze stof vrij als ze iemand aanraken of aangeraakt worden. Vrouwen merken er alleen meer van. Dit komt omdat het hormoon testosteron, wat vooral mannen hebben, het effect dempt. Daarentegen versterkt het vrouwelijk hormoon oestrogeen juist het effect van oxytocine. Hierdoor is knuffelen vooral voor veel vrouwen belangrijk, zowel voor als na de seks.

Seks ontwikkelt zich continu dankzij technologie. Vooral door de opkomst van het internet is alles in een stroomversnelling geraakt. Zo vinden we steeds vaker onze sekspartners met behulp van allerlei apps en websites. Dit varieert van apps die ons matchen op basis van opleiding of onze interesses, tot apps zoals Tinder waarbij je in eerste instantie puur op iemands uiterlijk afgaat. Deze apps vinden we soms zo leuk dat we er verslaafd aan raken. Dit gebeurde bijvoorbeeld bij journalist Philippus Zandstra. Tinder gaf hem de illusie dat de perfecte partner “maar één swipe verwijdert” was, waardoor hij dwangmatig bleef swipen[8]. 

Daarnaast komen er steeds meer manieren om seks te hebben zonder een ‘ouderwetse’ partner. Nog verder gaan technologieën die het mogelijk maken om je partner geheel te vervangen. Wat denk je van een seksrobot met wie je de lakens kunt delen? Of wanneer je seks met elkaar kunt hebben met behulp van virtual reality? Dergelijke technologieën gaan in de toekomst waarschijnlijk steeds normaler worden en zullen het concept van seks nog verder op zijn kop gooien.