Wat zijn de symptomen van de ziekte van Lyme?

teek

Wat zijn de symptomen van de ziekte van Lyme?

Laatste update: 26-04-2024

Elk jaar worden in Nederland meer dan een miljoen mensen gebeten door een teek. Die mensen lopen allemaal de kans op de ziekte van Lyme. Maar waar komen besmette teken voor? Hoe weet je of je de ziekte daadwerkelijk onder de leden hebt? En wat is de ziekte van Lyme precies?

Wat is Lyme, en wat zijn de symptomen?

De ziekte van Lyme is een infectieziekte die wordt overgedragen door teken. De boosdoener is een schroefvormige bacterie, de Borrelia burgdorferi.

"Na een tekenbeet heb je kans dat de borrelia-bacterie je lijf binnenkomt"

De ontwikkeling van de ziekte van Lyme verloopt in drie stadia. In eerste instantie ontstaat een rode vlek op de huid, meestal zo’n vier tot tien dagen na de infectie. Deze ontwikkelt zich in de periode daarna tot een rode ring. Soms heb je in deze fase ook last van griepachtige verschijnselen. Als de bacterie zich via de bloedbaan verspreidt, kan die in principe in elk orgaan terechtkomen en daar vervolgens schade aanrichten. In praktijk zijn de meeste ziekteverschijnselen gerelateerd aan het zenuwstelsel, de gewrichten en het hart. Je kunt onder meer last krijgen van spierpijn, pijnscheuten of krachtsverlies in je armen, benen of romp. Ook hoofdpijn en pijn in je gezicht kunnen voorkomen.

Als die ziekteverschijnselen meer dan een jaar aanhouden, spreek je van chronische borreliose. Er kunnen dan ook algemene klachten optreden, zoals chronische vermoeidheid, griepachtige verschijnselen en pijn in je spieren, pezen en gewrichten. De symptomen kunnen per persoon en per periode verschillen.

Waar komt de naam vandaan?

De ziekte van Lyme dankt zijn naam aan het plaatsje Old Lyme in de Amerikaanse staat Connecticut. Daar breekt in 1975 de eerste Lyme-epidemie uit.

Hoe weet je of je de ziekte van Lyme hebt?

Een tekenbeet betekent niet per definitie dat je de ziekte van Lyme krijgt. In Nederland is naar schatting 20% van alle teken besmet met de bacterie Borrelia burgdorferi. Maar ook als je gebeten wordt door een besmette teek, leidt dat niet altijd tot de ziekte. Het RIVM schat de kans op Lyme na een tekenbeet op ongeveer 2%.

De ziekte van Lyme kan op veel verschillende manieren tot uiting komen, met symptomen die uiteenlopen van algehele moeheid en stemmingswisselingen tot gewrichtsontstekingen en neurologische uitval. Al deze klachten zijn atypisch; ze kunnen ook bij veel andere aandoeningen voorkomen. Dat kan het lastig maken om een juiste diagnose te stellen.

"Tuur na de natuur naar elkaar".

Eigenlijk is het enige duidelijke Lyme-symptoom de typerend rode kring die kort na besmetting ontstaat wanneer de Borrelia-bacterie, de veroorzaker van de ziekte, zich door je huid beweegt. Zo’n rode kring heet erythema migrans. Als deze verschijnt, weet je zeker dat de ziektemaker via een teek je lichaam is binnengedrongen. Je moet dan tien dagen aan de antibiotica.

erythema migrans

Helaas verschijnt de rode kring niet altijd bij besmetting. En als de kring al verschijnt, is het makkelijk om deze over het hoofd te zien. Voel je je grieperig en heb je last van pijnlijke gewrichten, dan kun je een bloedtest overwegen, zoals de ELISA-test of cellulaire bloedtesten.

Maar deze testen sporen lang niet alle ziektegevallen op. De Borrelia-bacterie heeft een flinke trukendoos om zichzelf onzichtbaar te maken voor het immuunsysteem. Een preventieve behandeling met antibiotica na een tekenbeet, ook al lijken er geen symptomen te zijn, kan dus soms een goed idee te zijn. Want voorkomen is beter dan genezen.

Waar komen besmette teken vooral voor?

Elk jaar worden in Nederland zo'n anderhalf miljoen mensen gebeten door een teek. In Nederland en de rest van Europa gaat het bijna altijd om schapenteken - vind je vooral op plekken met een hoge luchtvochtigheid: schaduwrijk gras en in de dode bladeren die rond bomen en struiken liggen. In bossen en duin- en heidegebieden is het dus oppassen. Maar ook in de tuin - waar een derde van alle tekenbeten plaatsvindt - en in stadsparken. Hoewel teken er het hele jaar zijn, worden ze pas actief bij temperaturen boven de zeven graden Celsius. De meeste tekenbeten komen daarom in ons land voor tussen maart en oktober. 

Teken zitten niet alleen in het bos, maar kan je ook tegenkomen in het gras, in struiken of in tuinen.

Teken komen op steeds meer plekken voor. De tekenpopulatie groeit onder meer door het uitblijven van strenge winters. Ook de aanleg van het Natuurnetwerk Nederland speelt een rol. Gastheren van de teek, zoals het hert en het wilde zwijn, kunnen zich hierdoor niet alleen beter verspreiden, maar nemen ook in aantal toe. Doordat er meer teken zijn en ze op meer plekken voorkomen is het aantal gevallen van Lyme tussen 1994 en 2017 verviervoudigd.

Teken zijn in bijna heel Europa actief, hoewel in Zuid-Europa wel minder mensen worden gebeten. In Afrika en Azië komt de ziekte van Lyme alleen in de noordelijke gebieden voor. Daarnaast vind je de teek meestal niet boven de 1000 meter hoogte, hoewel ze wel steeds hoger worden aangetroffen.

Hoe kun je je beschermen tegen Lyme?

Teken vind je vooral in de natuur, dus in de stad blijven is een prima manier om je tegen teken te beschermen. Voor wie dat iets te veel is gevraagd, is het vooral belangrijk om je huid en kleding te controleren nadat je in bossen, duinen of velden bent geweest. Blijf liever weg uit struikgewas en dichte begroeiing, beter blijf je op de paden.

2. Lyme

Ook je manier van kleden maakt verschil: draag dichte schoenen, lange mouwen en een lange broek, waarbij je de pijpen in de sokken kunt doen. Ook lichte kleding dragen is handig, daarop kun je de teken beter zien.

Als je veel buiten bent, kun je ervoor kiezen om kleding te gebruiken die geïmpregneerd is met het insectenwerende middel permetrine. Ook kun je je kleding en onbedekte huid behandelen met een middel dat DEET bevat. Dat blijft ongeveer zes uren actief.

In het kort

  • De ziekte van Lyme is een infectieziekte die wordt overgedragen door teken. De ziekte kan onder meer leiden tot aandoeningen aan gewrichten, hart en het zenuwstelsel.

  • Vlak na de infectie ontstaat vaak - maar zeker niet altijd - een kenmerkende rode kring op de huid. Daarnaast bestaan er bloedtesten, maar die werken niet optimaal.

  • Teken leven vooral op plekken met een hoge luchtvochtigheid: in bossen en duin- en heidegebieden, maar ook in tuinen en stadsparken.

  • Ga je de natuur in, draag dan beschermende kleding en controleer altijd achteraf op teken. Ook kun je je kleding impregneren - en je huid insmeren - met een insectenwerend middel.

En je weet het!

Anderen het laten weten?

auteur

Door Bouwe van Straten

Ook interessant om te weten