Bij ochtendmensen loopt de biologische klok sneller dan bij avondmensen. Voor een ochtendmens duurt een dag daardoor korter dan voor een avondmens. Daardoor maakt het lichaam het slaaphormoon melatonine later aan en worden avondmensen later moe. Ochtendmensen worden juist eerder moe. De biologische klok schuift steeds een stukje op. Wanneer je als avondmens gisteren om 10 uur ging slapen, ben je vanavond pas rond 11 uur moe. Terwijl ochtendmensen door hun kortere biologische klok juist liever wat eerder hun bed in duiken.
Ook speelt licht een belangrijke rol. Licht in de ochtend versnelt de klok, terwijl licht in de avond je biologische klok juist vertraagt. Je kan je biologische klok zelf een beetje bijsturen. Begin de dag bijvoorbeeld met een flinke dosis licht, dim &rsquo;s avonds je lamp en scrol in de avond wat minder op je telefoon.
Je biologische klok is een klein gebiedje in je hersenen die onder andere je slaap- en waakritme regelt, maar ook bijvoorbeeld je spijsvertering. Als je klok ontregelt is, raakt je hele lichaam uit balans. In dit verhaal lees en bekijk je meer over de <a href="https://npokennis.nl/story/292/hoe-werkt-je-biologische-klok" title="Hoe werkt je biologische klok?" target="_blank" rel="noopener">biologische klok</a>.

Ochtend/Avondmens - header

Waarom zijn er ochtend- en avondmensen?

Mirthe studeerde sociologie en journalistiek. Ze schrijft en presenteert explainers voor NPO Kennis en maakt als verslaggever elke dag een reportage voor 5 Dagen (NTR) op NPO Radio 1. Qua onderwerpen verdiept ze zich in sociale vraagstukken en maatschappelijk ongelijkheid.

Mirthe van der Drift

Explainer

Vrije tijd

Het episodische geheugen be&iuml;nvloedt hoe je tijd ervaart. Dit geheugensysteem slaat al je ervaringen op als een soort film. Als je terugkijkt op een gebeurtenis, dan bepaalt je geheugen hoelang dat ongeveer leek te duren. Heb je veel nieuwe herinneringen gemaakt, dan duurt een gebeurtenis voor je gevoel langer. Oftewel: op een gemiddelde dag waarop je steeds hetzelfde doet, maak je weinig nieuwe herinneringen. Achteraf voelt het dan alsof de dag snel voorbij is gegaan. Maar op een dag vol nieuwe ervaringen maak je juist veel nieuwe herinneringen. Je brein slaat veel informatie op, waardoor de dag achteraf gezien langer voelt.&nbsp;
Als kind verandert de wereld om je heen de hele tijd. Je maakt veel nieuwe dingen mee: van je eerste vrienden maken tot nieuwe dingen leren in de klas. Als je ouder wordt, maak je over het algemeen minder echt nieuwe dingen mee. Kinderen ervaren hierdoor vaak veel meer veranderingen dan volwassenen. Het episodisch geheugensysteem van volwassenen slaat daardoor niet meer elk detail op. Daardoor lijkt het achteraf alsof de tijd sneller voorbij is gegaan.
Wel kan je die ervaring van tijd gevoelsmatig vertragen. Periodes met veel indrukken lijken namelijk veel langer te duren. Dus als je veel reist, nieuwe sporten en hobby's uitprobeert en andere nieuwe ervaringen opdoet, vliegt de tijd gevoelsmatig minder snel voorbij.&nbsp;
Al sinds de oertijd houden mensen op allerlei manieren de tijd bij. Eerst door de zon, maan en sterren te bestuderen. En later nog veel preciezer met de uitvinding van uurwerken. Hoe we de tijd door de eeuwen heen hebben gemeten, lees je in <a href="https://npokennis.nl/longread/7665/hoe-meten-we-de-tijd" title="Hoe meten we de tijd?" target="_blank" rel="noopener">dit artikel</a>.&nbsp;

Tijd sneller ouder - header

Waarom lijkt de tijd sneller te gaan als je ouder wordt?

Jasper heeft Journalistiek gestudeerd in Utrecht. Voor NPO Kennis maakt hij stories en artikelen over allerlei onderwerpen. Daarnaast spreekt hij ook voice-overs in en presenteert hij explainers.

Jasper van Leeuwen

Geluid bestaat uit trillingen die zich in golven door de lucht of andere materialen verspreiden. Als je praat, bereiken deze trillingen je oren op twee manieren. Je stem bereikt je oren via trillingen in de lucht, maar ook via trillingen van binnenuit. Deze trillingen gaan via je nek en schedel naar je oren. Hierdoor klinkt je stem warmer en voller.
Maar wanneer je je stem terughoort op een opname, mis je de trillingen van binnenuit en hoor je alleen de trillingen via de lucht. Hierdoor klinkt je stem hoger en minder vol dan je gewend bent.

Eigen stem raar - Header

Waarom klinkt je eigen stem raar?

Wetenschap

Winterquiz - header voor homepagina

Test je kennis in 10 vragen.

Hoeveel weet jij over de winter?

Winterquiz - sneeuw gooien

Winterquiz - sneeuwpop maken

answer-image

Sinds 1901 telde het KNMI slechts 8 keer een witte Kerst in Nederland. De laatste was in 2010.

Dat heb je niet goed.

Goed geantwoord!

Winterquiz - Sneeuw in de jaren 60

In de 20ste eeuw had Nederland bijna elk jaar een witte Kerst.

Winterquiz - zout strooien

Zout verlaagt het vriespunt van water met een paar graden. Daardoor wordt de weg minder glad.

Zout strooien helpt tegen gladheid omdat het de lucht opwarmt. 

Winterquiz - ziek

Snot ophalen is juist beter dan snuiten. Snuiten cre&euml;ert veel druk, wat je neus kapot kan maken en ontstekingen kan veroorzaken.

Je antwoord is niet goed.

Winterquiz - neus snuiten

Je neus snuiten is beter dan hem ophalen. 

Winterquiz - schaduwen in de sneeuw

De zon staat lager aan de hemel. Daardoor schijnt het zonlicht schuin op de grond en vallen schaduwen verder.

Dat heb je goed!

Winterquiz - schaduwen

Schaduwen van de zon zijn gemiddeld langer in de winter.

Winterquiz - slapende egel

De temperatuur van onder andere egels en vleermuizen is dan net boven de 0 &deg;C. Daardoor heeft hun lichaam minder energie nodig.

Winterquiz - winterslaap

Tijdens de winterslaap is de lichaamstemperatuur van sommige dieren net boven 0 °C.

Winterquiz - verkouden

Kinderen hebben minder weerstand opgebouwd. Daardoor kunnen ze wel 10 keer per jaar verkouden worden.

Winterquiz - verkouden kind

Kinderen zijn vaker verkouden dan volwassenen.

Winterquiz - Willem-Alexander bij Elfstedentocht

Hij doet in 1986 mee onder de schuilnaam &lsquo;W.A. van Buren&rsquo; en weet de tocht te voltooien.

Winterquiz - Elfstedentocht 1963

 Koning Willem Alexander heeft vroeger meegedaan aan de Elfstedentocht. 

Winterquiz - donkere avond

De langste n&aacute;cht valt in december. Dat komt doordat de aarde schuin staat ten opzichte van de zon.

 In Nederland valt de langste dag van het jaar in december.

Winterquiz - sporten in de kou

Het kan longklachten, zoals hoesten en kortademigheid, juist verergeren.

Winterquiz - kopje thee in de kou

Koude lucht is goed voor je longen, omdat het reinigt.

Winterquiz - sneeuwengel

In en tussen sneeuwvlokken zit lucht. Die lucht neemt geluid op, waardoor het stiller wordt.

Winterquiz - wandelen in de sneeuw

Door verse sneeuw wordt het buiten stiller.

de winter

Meer over

Winterquiz - Social image

Uit verschillende onderzoeken blijkt dat aantrekkelijkheid verschillende voordelen met zich meebrengt.&nbsp;Dat begint al in je eerste levensjaren. Moeders pakken knappe kinderen bijvoorbeeld vaker op. Ook op school kan het voordelig zijn, want aantrekkelijke leerlingen krijgen meer aandacht van docenten. En in je liefdesleven kan het betekenen dat je meer seksuele partners kan krijgen dan iemand die niet knap wordt gevonden. Zelfs als je de wet overtreedt kan knap zijn in je voordeel werken. Knappe criminelen worden namelijk gemiddeld genomen minder streng gestraft.
Dit alles heeft te maken met de manier waarop ons brein werkt. Omdat we elke dag heel veel informatie binnenkrijgen, werken je hersenen met vuistregels. Die maken het makkelijker om informatie snel te verwerken. Een van die vuistregels is: &lsquo;Schoonheid is goed.&rsquo; Daardoor koppelen we positieve idee&euml;n aan een aantrekkelijk uiterlijk.
Dat is niet iets van de laatste jaren. Al in de tijd van de oude Grieken wordt schoonheid als iets goeds gezien. En dit idee is door de eeuwen heen zo gebleven en speelt vandaag de dag nog steeds een rol in hoe we elkaar beoordelen en behandelen.

Dan&eacute; Mulder is gedragspsycholoog en hoofddocent bij Behavior Change Group.

Dané Mulder

Voordelen knap zijn - Header

Wat zijn de voordelen van knap zijn? - Mooier wordt het niet (BNNVARA)

Mooier wordt het niet (BNNVARA)

Wat zijn de voordelen van knap zijn?

Anna Nooshin is ondernemer, modeblogger en presentatrice. Ze presenteerde onder andere haar eigen serie Mooier wordt het niet voor BNNVARA.

Anna Nooshin

Fragment

Cultuur

Header vrouwen sneller koud

vrouwenkoud.mp4

Gezondheid

Lifestyle

Werken

Waarom hebben vrouwen het sneller koud dan mannen? 

0_truecrime_header

Samenleving

Waarom is true crime zo populair?

Neurodiversiteit

Wat is neurodiversiteit? 

afgeleid ADD

Wat is ADD?

Om zuiver te zingen moet je je stembanden goed aanspannen. Je stembanden worden lang bij hoge tonen en kort bij lage tonen. Als je ze niet goed aanspant, mis je de juiste toonhoogte en zing je vals. Gelukkig kun je dit verbeteren door veel te oefenen.
Een andere reden waarom mensen vals zingen, is dat ze uit hun borst zingen. Wanneer je vanuit je borst zingt, hebben je longen minder ruimte. Hierdoor krijg je niet genoeg lucht en komt er spanning op je stem. Het is beter om vanuit je buik te zingen. Zo krijg je meer lucht en daardoor klinkt het beter.
En tot slot is het prettig als je een goed gehoor hebt. Met een goed gehoor kan je namelijk horen of je de juiste toon zingt.
Dus als je de volgende keer indruk wil maken met je stem, moet je veel oefenen en de juiste technieken gebruiken. Dan kun je ver komen.

Persoon die zingt tijdens het schoonmaken 

Waarom zingen mensen vals

Merel Udink studeerde Geschiedenis en Mediastudies aan de Universiteit van Amsterdam. Voor NPO Kennis deed ze research voor explainers en presenteerde ze. Verder heeft ze als producer, presentator en redacteur bij Andere Tijden gewerkt (NTR).

Merel Udink

Waarom zingen mensen vals? 

Op grote hoogte zijn de luchtdruk en de luchtvochtigheid heel laag. Mede daardoor is de lucht in een vliegtuig ook heel droog. Je smaakpapillen werken om die reden minder goed. <a href="https://npokennis.nl/story/339/hoe-werkt-smaak" title="NPO Kennis: Hoe werkt smaak?" target="_blank" rel="noopener">Smaakpapillen</a> zitten onder andere op je tong. Bij alle smaken van je eten of drinken sturen ze een signaal naar je hersenen. Zo weten je hersenen bijvoorbeeld dat chips zout smaakt en snoep zoet. Maar de droge lucht zorgt ervoor dat de smaakpapillen minder sterk reageren en dus minder snel een seintje sturen naar je hersenen. Daardoor proef je gemiddeld zo&rsquo;n 20% minder zoet en zout.
Maar proeven doe je niet alleen met je smaakpapillen. Zo gaat het ook om kleur, textuur, omgeving en vooral: <a href="https://npokennis.nl/longread/7876/hoe-belangrijk-is-ruiken" title="NPO Kennis: Hoe belangrijk is ruiken?" target="_blank" rel="noopener">geur</a>. Geur bepaalt zelfs voor ongeveer 80% hoe iets smaakt. Die geuren ruik je niet alleen voordat je iets eet. Als je kauwt komen er ook stoffen vrij die via je mond naar je neusholte gaan. Via je neusslijmvlies worden deze signalen naar je hersenen gestuurd. Maar door de lage luchtdruk en droge omgeving in het vliegtuig werken ook deze signalen minder goed. Daardoor smaakt eten in het vliegtuig dus anders dan op de grond.

iemand eet een vliegtuigmaaltijd

Waarom smaakt eten in een vliegtuig anders?

Eline Krak studeerde journalistiek aan de School voor de Journalistiek in Utrecht. Voor NPO Kennis doet ze research voor explainers en prestenteert ze. Verder is ze content specialist bij de NTR.&nbsp;

Eline Krak

Voeding

Uit onderzoek blijkt dat de breinactiviteit van een verliezer veel lijkt op die van iemand met fysieke <a href="https://npokennis.nl/story/469/waarom-kan-de-een-beter-tegen-pijn-dan-de-ander" title="Hier zie je meer uitleg over pijn" target="_blank" rel="noopener">pijn</a>. Je anterieure cingulate cortex wordt dan geactiveerd. Dat is een gebied in de hersenen dat een rol speelt bij beloningen, beslissingen en het signaleren van fouten. Wanneer je verliest, zorgt dit gebied in je hersenen voor een <a href="https://npokennis.nl/story/33/wat-doet-stress-met-je" title="Hier lees je wat stress met je doet" target="_blank" rel="noopener">stressreactie</a> in je lichaam. Door deze stress raak je lichamelijk en emotioneel opgewonden.
Als je slecht tegen je verlies kan, weet je vaak niet goed hoe je met die opwinding om moet gaan. Je hebt minder controle over je gedachten, gevoel en gedrag. Daardoor kan je heel emotioneel reageren. Bijvoorbeeld door te schreeuwen, het bordspel door de kamer te gooien of stampvoetend weg te stormen.
Daarnaast spelen opvoeding en omgeving een rol. Zo maakt het bijvoorbeeld uit hoe belangrijk je het vindt om te winnen en hoe je medespelers reageren. Als je medespelers je aanspreken op je gedrag, is de kans groter dat je een volgende keer wat sportiever met je verlies omgaat.
Gelukkig kan je er iets aan doen als je slecht tegen je verlies kan. Namelijk: nog vaker verliezen. Hierdoor ontstaat gewenning en neemt de intensiteit van je reactie af.

gamer slaat hand voor het gezicht

Waarom kunnen sommige mensen slecht tegen hun verlies?

Waarom kunnen sommige mensen niet tegen hun verlies?

Waarom is beweging zo belangrijk? Zijn E-nummers slecht voor je? En waarom worden we kaal? Dat en meer ontdek je op deze pagina.

thema_gezondheidvoeding_socialimage

Gezondheid & Voeding

Hoe kom je uit de schulden? Sparen we genoeg voor ons pensioen? En waarom zou je beleggen? Hier vind je antwoord op je vragen over geld en inkomen. 

thema_geldinkomen_socialimage

Geld

Inkomen

Geld & Inkomen

Van muziek en games tot reizen en festivals: we vinden het heerlijk om even lekker te ontspannen. Ontdek er hier meer over.

thema_lifestylevrijetijd_socialimage

Lifestyle & Vrije tijd

Wat is deepfake? Hoe wordt een nieuw vaccin getest? En hoe erg is klimaatverandering? NPO Kennis duikt in de wereld van wetenschap en technologie.

thema_techwetenschap_socialimage

Tech

Tech & Wetenschap

Van de Oudheid tot de Nederlandse festivalcultuur: ontdek de verhalen achter de belangrijkste gebeurtenissen, personen en objecten uit onze geschiedenis en cultuur.

thema_geschiedeniscultuur_socialimage

Geschiedenis

Geschiedenis & Cultuur

Wat gebeurt er als je verliefd bent? Waarom hebben we aanraking nodig? En hoe werkt een orgasme? Dat en meer ontdek je bij NPO Kennis.

thema_liefderelaties_socialimage

Liefde

Relaties

Liefde & Relaties

Van woningnood tot stress op de werkvloer: hier vind je alle NPO Kennis verhalen over wonen en werken op een rij.

thema_wonenwerken_socialimage

Wonen

Wonen & Werken

Van de verkiezingen tot grote protestacties: ontdek hier meer over de politieke en maatschappelijke kwesties die de samenleving bezighouden.