Hoe wild is de huiskat?
Hoe wild is de huiskat?
Laatste update: 02-02-2023
Katten zijn eigenlijk wilde dieren, hoor je weleens. Ze zijn nauwelijks op te voeden, doen gewoon waar ze zin in hebben en met hun fanatieke gejaag bedreigen ze ook nog eens de biodiversiteit. Toch is de mens al duizenden jaren verknocht aan dit harige beestje. Waarom is de kat zo eigenzinnig? En hoe wild is hij nou echt?
Redacteur: Jessie van den Broek
Wanneer worden katten voor het eerst huisdieren?
De liefdevolle band tussen mens en kat ontstaat waarschijnlijk zo’n 10.000 jaar geleden in het Midden-Oosten. In de vroege landbouwgemeenschappen die daar opkomen, beginnen mensen voedsel op te slaan. Dat trekt muizen en ander ongedierte aan, en daar komen op hun beurt weer katten op af. Voor boeren komt dat eigenlijk wel goed uit: als fanatieke muizenvanger helpt de kat het graan te beschermen. Waarschijnlijk zijn kat en mens zo langzaamaan elkaars gezelschap gaan waarderen.
De eerste katten die in de buurt van de mens durfden te komen, waren waarschijnlijk minder stressgevoelig dan hun soortgenoten. Bekijk de hele aflevering op NPO Start.
Een paar duizend jaar later, in het Oude Egypte, krijgt de kat pas echt zijn sterrenstatus. De Oude Egyptenaren zijn dol op katten en nemen de beestjes op in hun huishouden. Het is daar zelfs niet ongebruikelijk dat mensen samen met hun favoriete kat – gemummificeerd en al – worden begraven.
In de Romeinse tijd en de middeleeuwen verspreidt de huiskat zich verder. Omdat de handelsschepen in die tijd vol zitten met muizen en andere knaagdieren, zijn schippers vaak verplicht een kat mee te nemen aan boord. Op die manier komt de kat in heel Europa terecht.
Hoe zien we de kat?
Door de jaren heen lijkt de liefde van de mens voor de kat alleen maar groter te worden. Met zijn schattige snuit en zachte vacht palmt hij ons helemaal in en verleidt hij ons om voor hem te zorgen. Wereldwijd groeit de kat uit tot een van onze favoriete huisdieren: alleen al in Nederland leven er tegenwoordig zo’n 2,6 miljoen katten bij een baasje.
In tegenstelling tot honden zijn bijna alle katachtigen solitaire dieren: ze leven niet in groepen, maar alleen. Ze kennen dus geen sociale hiërarchie en zijn niet gewend een leider te hebben. Van nature hebben katten hun eigen territorium waar ze hun maaltje bij elkaar jagen. Sommige huiskatten zijn trouwens best sociaal geworden, in het contact met soortgenoten of met mensen. Maar een groepsdier, zoals een hond, is het nog steeds niet.
Hoeveel verschilt de huiskat van de wilde kat?
Onze huiskat stamt af van de Afrikaanse wilde kat, ook wel bekend als Felis silvestris lybica. Dat is een kleine katachtige die voorkomt in Zuidoost-Europa, Afrika en Azië. Het is een ondersoort van de wilde kat, die ook andere ondersoorten heeft. Van al die soorten is onze huiskat (Felis silverstris catus) de enige die tam is.
Ondersoorten van de wilde kat
De Europese wilde kat, Felis silverstris silvestris, komt van nature ook in Nederland voor. Door de jacht en het verdwijnen van bossen verdwijnt hij zo’n anderhalve eeuw geleden bijna helemaal uit West-Europa, maar inmiddels is hij hier weer opgedoken. Ook in Nederland leven er een paar, onder andere in Zuid-Limburg. Omdat wilde katten zo zeldzaam zijn, worden ze in ons land beschermd.
De wilde kat ziet eruit als een forse, grijzige kat met een staart die iets langer en dikker is dan die van de huiskat. Je kunt hem vooral herkennen aan de doorlopende zwarte streep op zijn rug en de losse zwarte ringen aan het eind van zijn staart. Het grootste verschil met de huiskat is dat de wilde kat erg schuw is.
Wilde of verwilderde kat?
Naast huiskatten en wilde katten lopen er in ons land ook zo’n 900.000 verwilderde katten rond. Dat zijn oorspronkelijk huiskatten, die nu op eigen kracht in de natuur overleven en mensenschuw zijn. Vaak planten deze katten zich ook voort en ontstaan er dus nieuwe generaties verwilderde katten.
De wilde kat is moeilijk van de huiskat te onderscheiden.
Kunnen we katten nog wel buiten los laten lopen?
Katten, ook huiskatten, hebben een sterk jachtinstinct. In tegenstelling tot de meeste andere huisdieren gaan veel huiskatten graag op jacht. Daarbij vangen ze niet alleen muizen; ook bijvoorbeeld kikkers en vogels zijn vaak de klos.
Zo vormt ons geliefde huisdier een bedreiging voor de biodiversiteit, en dat neemt serieuze vormen aan. Er zijn bijvoorbeeld grote zorgen over de weidevogels, die in het nauw komen doordat boerderijkatten op ze jagen en hun nesten leeghalen. De schattingen lopen nogal uiteen, maar het lijkt erop dat Nederlandse katten jaarlijks minstens zo’n 17 miljoen vogels doden. En wereldwijd zijn er zeker 33 diersoorten uitgestorven door de introductie van katten.
Dat de kat andere dieren doodt, is gewoon de natuur, zou je kunnen denken. Toch ligt het iets ingewikkelder. Volgens ecologen heeft de huiskat namelijk niks te zoeken in de Nederlandse natuur, omdat het geen inheems dier is. Bovendien zijn huiskatten ‘gesubsidieerde jagers’: ongeacht de hoeveelheid voedsel die ze zelf bij elkaar jagen, staat er thuis nog altijd een bakje brokjes voor ze klaar. Daarmee zorgen katten voor oneerlijke concurrentie in de natuur.
Wat moeten we dan tegen deze verwoestende jagers beginnen? In sommige natuurgebieden in Nederland wordt actief op (verwilderde) katten gejaagd, om te voorkomen dat de dieren er nog meer schade aanrichten. En er gaan geluiden op van mensen die willen dat katten aangelijnd moeten worden als ze buiten zijn. Toch zijn de meningen verdeeld over wat de beste aanpak is: de katten doden, vangen, of juist helemaal niets doen.
Katten zijn ontzettend aaibaar, maar ze hebben ook een andere kant. De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
In het kort
De band tussen mens en kat ontstaat waarschijnlijk zo’n 10.000 jaar geleden in de vroege landbouwgemeenschappen in het Midden-Oosten.
Katten zijn solitaire dieren: ze leven alleen en zijn niet gewend een leider te hebben. Op hun territorium hebben ze van nature geen behoefte aan het gezelschap van andere dieren.
Anders dan andere gedomesticeerde dieren lijkt de huiskat lijkt nog sprekend op zijn wilde voorouder, de wilde kat. Het grootste verschil zit in het gedrag: de wilde kat is erg schuw.
Met hun sterke jachtinstinct doden katten veel vogels en andere dieren. Daardoor vormen ze een bedreiging voor de biodiversiteit. Over wat we daaraan moeten doen, zijn de meningen verdeeld.
En je weet het!
Anderen het laten weten?
