Wat gebeurt er als er een vliegtuig neerstort?
Wat gebeurt er als er een vliegtuig neerstort?
Laatste update: 17-05-2019
Vliegrampen zijn zeldzaam: gemiddeld gaat het maar bij één op de miljoen vluchten fout. Maar als het misgaat, zijn er soms veel slachtoffers te betreuren. Waar worden vliegtuigcrashes meestal door veroorzaakt? En wat leren we van vliegrampen uit het verleden?
Redacteur: Jessie van den Broek
Programma: Andere Tijden (NTR)
Wat zijn de meest voorkomende oorzaken van vliegrampen?
De meeste vliegtuigcrashes worden veroorzaakt door een ongelukkige samenloop van omstandigheden. In driekwart van de gevallen spelen menselijke fouten een rol, maar ook weersomstandigheden en technische defecten kunnen meespelen. Meestal is het een wisselwerking tussen factoren: er gaat bijvoorbeeld technisch iets mis, en vervolgens reageren de piloten daar verkeerd op, waardoor het probleem verergert.
Een bekend voorbeeld is de ‘poldercrash’, waarbij in 2009 een vliegtuig van Turkish Airlines neerstort in een polder vlakbij Schiphol. Tijdens de landing mindert het vliegtuig te vroeg vaart door een defecte hoogtemeter. Op dat moment is het nog mogelijk het probleem te corrigeren, maar de piloten hebben te laat in de gaten wat er aan de hand is. Daardoor reageren ze niet adequaat en stort het vliegtuig neer. Negen inzittenden komen om het leven, onder wie de drie piloten zelf.
Start en landing
Een derde van de vliegtuigcrashes gebeurt rondom het opstijgen, en meer dan de helft gebeurt tijdens de landing. Hoog in de lucht zit je dus het veiligst, ook al zegt je gevoel misschien iets anders.
Bij de poldercrash speelden menselijke fouten een belangrijke rol, concluderen onderzoekers.
Wat gebeurt er in de eerste dagen nadat een vliegtuig is neergestort?
Direct na een vliegtuigcrash is er vaak chaos en paniek. Soms staan delen van het toestel in brand en is er explosiegevaar. Ook gebeurt het weleens dat een vliegtuig neerkomt in zee, of op een andere plek die voor hulpdiensten moeilijk te bereiken is. Als er overlevenden zijn, worden die zo snel en veilig mogelijk uit het vliegtuig gehaald. Maar soms is al snel duidelijk dat niemand de crash heeft overleefd.
Op 24 maart 2015 crasht een vliegtuig van Germanwings in de Franse Alpen. De plek is moeilijk te bereiken voor hulpverleners.
Als de branden zijn geblust en de rampplek is afgezet, wacht de zware taak van het identificeren van de slachtoffers en het inlichten van de nabestaanden. In Nederland is het Landelijk Team Forensische Opsporing (voorheen RIT) gespecialiseerd in identificatie. Het team wordt ook ingezet bij grote rampen met Nederlandse slachtoffers in het buitenland, zoals de vliegramp op Tenerife in 1977 en de ramp met de MH17.
Vroeger werd bij de identificatie van slachtoffers vooral gekeken naar gebit, kleding en sieraden. Tegenwoordig wordt er ook gebruik gemaakt van DNA-technieken, waardoor lichamen beter te identificeren zijn.
Tenerife
Hoe gaat het verder in de nasleep van een vliegramp?
In de weken, maanden en soms jaren na een vliegramp wordt er onderzoek gedaan naar de toedracht van het ongeluk. Dat gebeurt vooral om ervan te leren, zodat toekomstige rampen voorkomen kunnen worden.
Soms duurt het heel lang voordat duidelijk is wat de oorzaak van de ramp is, of komt er zelfs nooit duidelijkheid. Dat is bijvoorbeeld het geval als het vliegtuigwrak niet meer terug te vinden is – zoals bij vlucht MH370, die in 2014 hoogstwaarschijnlijk verdwenen is in de Indische Oceaan.
In Nederland doet de Onderzoeksraad voor Veiligheid onderzoek naar luchtvaartongevallen. Dat kan gaan om kleine vliegtuigjes, maar ook om grote vliegrampen. In sommige gevallen, zoals bij het onderzoek naar de MH17, maken de onderzoekers heel gedetailleerde 3D-reconstructies van wat er met het vliegtuig kan zijn gebeurd.
Wat is een zwarte doos?
Bij het onderzoek naar de oorzaken van een vliegramp zijn de zwarte dozen essentieel. De meeste vliegtuigen hebben er twee: op de Cockpit Voice Recorder staan de gesprekken die in de cockpit zijn gevoerd, en de Flight Data Recorder bevat technische gegevens over bijvoorbeeld hoogte en snelheid. Hoewel de naam anders doet vermoeden, is een zwarte doos fel oranje. Zo is hij na een crash makkelijker terug te vinden. Over waarom we het ding dan ‘zwarte doos’ noemen, bestaan verschillende theorieën.
In oktober 2015 presenteert de Onderzoeksraad voor Veiligheid de bevindingen in het onderzoek naar de MH17-ramp.
Wanneer er meer bekend is over de oorzaak van het ongeval, spannen nabestaanden soms rechtszaken aan tegen de vliegtuigbouwer of tegen de luchtvaartmaatschappij. Vaak krijgen overlevenden en nabestaanden een schadevergoeding. Ook kunnen de schuldigen, als die er zijn, strafrechtelijk worden vervolgd.
Veel mensen die een vliegramp zelf of van dichtbij hebben meegemaakt, kampen met psychische problemen, zoals een posttraumatische stressstoornis (PTSS). Tegenwoordig is er meer aandacht voor nazorg en slachtofferhulp dan vroeger, en vinden nabestaanden steun bij elkaar in collectieve herdenkingsmomenten. Toch blijft het vaak moeilijk om de ramp een plek te geven.
SLM-ramp
Wat leren we van vliegrampen?
In de afgelopen decennia is de luchtvaart steeds veiliger geworden, mede doordat er lessen worden getrokken uit vliegrampen in het verleden. Vliegtuigen en luchthavens worden uitgerust met betere apparatuur, en ook op het gebied van training en communicatie worden stappen gemaakt.
Na de vliegramp op Tenerife (1977), die deels door menselijke fouten wordt veroorzaakt, komt bijvoorbeeld meer aandacht voor gelijkwaardige communicatie in de cockpit. De copiloot moet de gezagvoerder kunnen tegenspreken, is het idee, om te voorkomen dat hiërarchische verhoudingen de veiligheid in de weg zitten.
Ook de gezondheidszorg profiteert van inzichten uit de luchtvaart. Een training Crew Resource Management verkleint de kans op medische fouten.
En ook in de training van piloten komt meer aandacht voor noodsituaties. In de vliegsimulator wordt nu geoefend met specifieke gevaarlijke situaties die in het verleden tot een crash hebben geleid.
Toch gaat het nog steeds weleens mis. Nieuwe software en technologie brengen soms ook juist nieuwe problemen met zich mee – zoals het geval lijkt te zijn bij de Boeing 737 MAX, waarvan er in een paar maanden tijd twee verongelukken. En ook menselijke fouten zijn, ondanks jaren van intensieve training, nooit helemaal te voorkomen.
Vliegrampen met Nederlandse slachtoffers
In het kort
De meeste vliegtuigcrashes worden veroorzaakt door een ongelukkige samenloop van omstandigheden. Vaak spelen menselijke fouten een rol, maar ook weersomstandigheden en technische defecten kunnen meespelen.
Als er bij een vliegramp overlevenden zijn, worden die zo snel en veilig mogelijk uit het vliegtuig gehaald. Daarna wacht de zware taak van het identificeren van de slachtoffers en het inlichten van de nabestaanden.
In de periode na een vliegramp wordt er onderzoek gedaan naar de toedracht van het ongeluk. Vaak krijgen overlevenden en nabestaanden een schadevergoeding. Ook kunnen de schuldigen, als die er zijn, worden vervolgd.
De luchtvaart wordt steeds veiliger, mede doordat er lessen worden getrokken uit eerdere vliegrampen. De apparatuur in vliegtuigen wordt verbeterd en ook op het gebied van training en communicatie zijn stappen gemaakt.
En je weet het!
Anderen het laten weten?
