Wat is alzheimer en hoe herken je het?
Wat is alzheimer en hoe herken je het?
Laatste update: 03-11-2023
Dementie treft een op de vijf mensen en bij vrouwen maar liefst een op de drie. De meesten van hen lijden aan de ziekte van Alzheimer. Door de ernstige verslechtering van de hersenen en de afname in hersencellen verliezen zij langzaam hun grip op de werkelijkheid. Wat doet alzheimer met je hersenen? Hoe herken je het? En komt het alleen bij ouderen voor?
Redacteur: Saskia Wayenberg
Wat doet alzheimer met de hersenen?
De meest voorkomende vorm van dementie is de ziekte van Alzheimer. Dementie is een verzamelnaam voor ruim vijftig aandoeningen.
Alzheimer heeft een enorme impact op je leven. Hoe heftig de gevolgen kunnen zijn blijkt ook uit de woorden van deze vader tegen zijn dochter: “Ze zeggen dat jij mijn dochter bent”.
De cellen in onze hersenen vormen verschillende gebieden. Die hebben ieder hun eigen functie. Hoewel de oorzaak van de ziekte van Alzheimer nog onduidelijk is, vermoeden wetenschappers dat er iets misgaat met de aanmaak van eiwitten in die hersencellen. Het amyloïde-eiwit gaat bijvoorbeeld klonteren buiten de hersencellen en vormt ophopingen (plaques). Die ophopingen zorgen ervoor dat de zenuwcellen minder goed met elkaar kunnen communiceren. Daarnaast vormt het tau-eiwit een soort ‘knopen’ (tangles), waardoor zenuwcellen afsterven. De hersencellen gaan kapot en het aantal werkzame cellen neemt naar verloop van tijd sterk af.
Wat gebeurt er met je brein als je alzheimer hebt? De hele uitzending zien? Kijk op NPO Start.
De klachten zijn afhankelijk van het deel van de hersenen waar de cellen kapot gaan. Het eerste gebied waar het aantal hersencellen afneemt is vaak de hippocampus. Dit is het gedeelte waar het geheugen zit en waar alle recente gebeurtenissen worden opgeslagen. Maar ook bij het ophalen van herinneringen is de hippocampus betrokken. Als deze niet meer goed werkt kan je vergeetachtig worden. Dat begint met vaak spullen kwijtraken of steeds namen vergeten. Uiteindelijk kan dat ertoe leiden dat je de weg kwijtraakt in een bekende omgeving, vergeet dat je je verjaardag pas hebt gevierd of de namen van je kinderen niet meer weet.
Het is lastig om de diagnose te stellen, omdat de symptomen ook veel andere oorzaken kunnen hebben. Soms kan een onderzoekstraject daarin helpen. Dan wordt bijvoorbeeld gekeken naar andere verklaringen voor de symptomen, hersenafwijkingen of de aanwezigheid van schadelijke eiwitten in hersenvocht.
Hoe ziet het ziekteverloop eruit bij alzheimer?
De ziekte van Alzheimer krijg je niet plotseling, maar sluipt erin. De eerdergenoemde plaques in de hersenen blijken al tien tot twintig jaar te ontstaan vóórdat je dementie krijgt. Bij de meeste alzheimerpatiënten verloopt het ziekteproces heel geleidelijk. De ziekte uit zich bij iedereen anders, maar een aantal problemen komt wel vaak voor. Zo begint de ziekte meestal met kleine, subtiele veranderingen in het functioneren. Je kan trager van begrip zijn, moeite hebben met het nemen van beslissingen, gesprekken vergeten of in herhaling vallen.
In de periode daarna worden de veranderingen steeds groter en vergeet je steeds meer. Naast de vergeetachtigheid, ontstaan er ook veel problemen die te maken hebben met verwarring over plaats en tijd en kunnen er gedragsveranderingen optreden. Naarmate de tijd verstrijkt wordt het lastiger om mensen te herkennen en dagelijkse handelingen uit te voeren. Het wordt dan steeds moeilijker om zelfstandig te functioneren.
Symptomen
- Vergeetachtigheid
- Moeite met dagelijkse handelingen
- Vergissingen met tijd en plaats
- Kwijtraken van spullen
- Taalproblemen
- Terugtrekken uit sociale situaties
- Onrust en/of slaapproblemen
- Gedragsverandering
In de laatste fase van alzheimer ben je volledig afhankelijk en ga je niet alleen mentaal achteruit maar ook lichamelijk. Lopen, praten en slikken wordt steeds moeilijker en je hebt emotionele pieken, zoals sterke onrust, woede-uitbarstingen, verdriet en onwetendheid. Ook het tegenovergestelde komt voor: dan kan je erg passief worden. Uiteindelijk word je bedlegerig, volledig afhankelijk van de mensen in je omgeving en kan je je niet meer goed uiten. Veel patiënten kunnen dan nog wel genieten van muziek, bepaalde geluiden, geuren en aanrakingen.
Leven met alzheimer
Komt alzheimer alleen bij ouderen voor?
De ziekte van Alzheimer komt voornamelijk voor bij ouderen. Leeftijd speelt dan ook een grote rol bij de ontwikkeling ervan. Zo’n 8% van de mensen boven de 65 jaar heeft een vorm van dementie. Bij de 80-plussers schiet dit percentage omhoog naar 25% en bij de 90-plussers lijdt zo'n 40% aan dementie. In Nederland zijn er zo’n 15.000 mensen onder de 65 jaar die lijden aan een vorm van dementie, waaronder alzheimer. Voor alzheimer geldt dat bij 5% van de gevallen sprake is van een erfelijke mutatie waardoor de ziekte op vroegere leeftijd ontstaat.
Je bent jong, hebt een leuke baan, een fijn gezin. De toekomst lacht je toe. Maar dan begin je steeds meer te vergeten: de shampoo uit je haar spoelen of welke boodschappen je wilde halen.
Dementie is een gezondheidsprobleem dat alleen maar groter zal worden, omdat we gemiddeld steeds ouder worden. Sinds 1950 is het aantal dementerenden in Nederland al vervijfvoudigd: van 50.000 toen naar ruim 290.000 nu. De komende 25 jaar zal dit aantal oplopen naar ten minste een half miljoen. De precieze oorzaak van alzheimer is nog altijd een raadsel en een goed medicijn ertegen is ook nog niet gevonden. Door wetenschappelijke doorbraken weten we wel steeds meer. Streven blijft de ziekte van Alzheimer ooit tot het verleden te laten behoren.
In het kort
Alzheimer zorgt ervoor dat je hersencellen kapot gaan. De klachten die hierdoor ontstaan zijn afhankelijk van het deel van de hersenen waar de cellen kapot gaan.
Het is lastig om de diagnose te stellen. Symptomen die vaak voorkomen zijn vergeetachtigheid, moeite met dagelijkse handelingen, taalproblemen en gedragsverandering.
De ziekte van Alzheimer krijg je niet plotseling, maar verloopt vaak heel geleidelijk. Alzheimer in een later stadium zorgt ervoor dat iemand compleet afhankelijk wordt van de mensen in zijn omgeving.
Alzheimer komt voornamelijk voor bij ouderen. Bij 5% van de gevallen is er sprake van een erfelijke mutatie en ontstaat de ziekte al op vroege leeftijd.
En je weet het!
Anderen het laten weten?
