Zwarte Cross: brommers kiek’n en oerendharde muziek

De eerste editie van de Zwarte Cross vindt plaats in een weiland dichtbij het Gelderse Hummelo. Het festival trekt met enkel mond-tot-mondreclame: “Hee, pssst! Niet verder vertellen, binnenkort is er weer een Zwarte Cross!" toch zo’n 1000 man publiek. Met plezier kijken zij naar de crosswedstrijd van de 150 deelnemende rijders. De sfeer zit er goed in: het festival is gratis en de band Jovink en de Voederbietels, waar oprichters Gijs Jolink en Hendrik Jan Lovink in spelen, sluit het ééndaagse festival af met een optreden.  

Iedereen mag meedoen aan de crosswedstrijd: of het nou op een motor, scooter, brommer of wat voor vervoersmiddel dan ook is. Het idee slaat terug op illegale brommerwedstrijden die in de jaren ’60 veel voorkomen. Degene die tijdens deze zwarte crosswedstrijden wint, is uit handen van de politie gebleven. Maar hoewel de naam doet vermoeden dat de Zwarte Cross in de illegaliteit begint, vragen de oprichters al sinds de eerste editie netjes een vergunning aan voor het evenement.

De Zwarte Cross is een groot succes: een jaar later in 1998 is het aantal deelnemers meer dan verdubbeld: 350 rijders doen mee en er komt zo’n 4000 man publiek op het evenement af. In 1999 verhuist het evenement naar het Gelderse Halle, waar het evenement op een officieel Grand Prix-circuit plaatsvindt.

Lovink en Jolink zitten nog altijd in het creatieve team van de organisatie, maar geven de organisatorische taken van het festival uit handen aan het team van de Feestfabriek: Alles Komt Goed B.V. De naam van de organisatie is symbolisch voor de maak-je-niet-druk mentaliteit van het festival.

In 1999 besluit de organisatie het groter aan te pakken. Het festival verplaatst naar Halle en duurt meerdere dagen. Bezoekers kunnen overnachten op de festivalcamping en muziek gaat een grotere rol spelen. Met succes: in 2006 barst het festival uit de voegen en verplaatst het festival naar Lievelde en breidt nog verder uit. Inmiddels bezet de Zwarte Cross wel drie dorpen: Lichtenvoorde, Lievelde en Vragender.

Niet alle festivalgangers zijn vandaag de dag even blij met de uitbreiding. Door de groei van het festival weten ook steeds meer 'mensen van buiten de Achterhoek' de Zwarte Cross te vinden. Een festivalbezoeker van het eerste uur vertelt aan NPOFocus: "Het zit 'm in de kleine dingen. Als je bijvoorbeeld per ongeluk het bier van iemand omstoot dan zegt een echte Zwarte Crosser gewoon sorry en geeft een nieuw biertje. Je weet dat iemand niet uit de buurt komt als diegene gewoon doorloopt zonder sorry te zeggen. De Zwarte Cross is voor iedereen, maar mensen moeten zich wel aanpassen."  

Sinds 2011 programmeert de organisatie ook theater op het festival. Na het ‘brommers kiek’n’ kun je dus zo aanschuiven bij een voorstelling. In 2018 zijn er maar liefst 800 theaterartiesten op het festival aanwezig. In de ‘Universitent’ geven wetenschappers ook nog eens drie dagen lang colleges in begrijpelijke mensentaal. Daarmee is er dus voor ieder wat wils en genoeg afwisseling om je een weekend lang te vermaken.

Ook stuntliefhebbers kunnen natuurlijk terecht op de Zwarte Cross. Vuurspuwen? Met een straalmotor op je rug over het publiek vliegen? Het verbreken van het bungeejump record? Het kan allemaal op de Zwarte Cross. Het festival is zeker veel meer dan alleen een motorcross.

Maar de Zwarte Cross heeft meer te bieden dan enkel rockmuziek. Meer dan 250 bands uit binnen- en buitenland spelen op het festival: Van elke muziekstijl is er wel wat. Van Guus Meeuwis tot De Staat, van Ronnie Flex tot Blondie. De afgelopen jaren hebben musici van verschillende muziekstijlen de podia van de Zwarte Cross betreden. Er is een podium voor fans van metal, hiphop, reggae, disco, rock, wereldmuziek, gospel en zelfs een tirolertent waar de schlagers tot diep in de nacht klinken.

"Een moeder als festivaldirectrice, dat is natuurlijk niet cool. Maar daarom is het juist wel cool" vertelt Gijs Jolink aan Trouw in 2011. Wat ontstaat als een grap groeit uit tot een traditie. Iedereen kent Rikie en ze heeft tijdens de Zwarte Cross een strak schema die ze, gedragen op een troon, afdraait. De mannen die haar over het festivalterrein dragen kiest ze zelf uit. 

Met haar lievelingsdrankje Flügel moet ze wel rustig aan doen, Rikie heeft diabetes. Flügel was lang de hoofdsponsor van het festival. Als het bedrijf besluit hiermee te stoppen bedenkt de organisatie van de Zwarte Cross een eigen drankje: Nozem Oil. Een likeur met citrussmaak en een alcoholpercentage van 10%.

Tante Rikie is de belichaming van wat de Zwarte Cross wil zijn: Achterhoeks nuchter en toch een beetje gek. Ze is heel gewoon en accepteert iedereen. Of zoals Tantie Rikie zelf zegt: “Ik heb een gruwelijke hekkel an hokjes. Doar zit bi-j mien thuus de kuukens in! Ik boek gewoon wat ik mooi vind: muziek, theater, ik bun dol op crossen, stunts en spektakel en ik vind het prachtig als de kinderen ook een mooie dag kunnen hebben.“

Op 3 september 2019 wordt Tante Rikie 70 en besluit dat ze na de Zwarte Cross van 2020 afzwaait als festivaldirectrice. "Tijdens mijn vakantie bleef ik maar praten over de mooie momenten van de afgelopen 23 edities. Toen ik thuiskwam, wist ik het: na de Zwarte Cross 2020 hang ik mijn draagstoel aan de wilgen." Door corona duurt het nog twee jaar langer, maar na de editie van 2022 is het tijdperk toch echt voorbij.  De organisatie zoekt geen vervanging, maar geeft aan dat haar beeltenis te zien blijft op het festival. Tante Rikie is niet te vervangen.