Wie was Armando?
Wie was Armando?
Laatste update: 18-09-2018
Herman Dirk van Dodeweerd, beter bekend als Armando, was kunstschilder, beeldhouwer, schrijver, dichter, violist, journalist en theatermaker. Hij beschreef al zijn werk als een ‘gesamtkunstwerk’. Hoe zag Armando’s leven eruit en hoe werd Armando de veelzijdige kunstenaar die hij tot de dag van zijn dood in 2018 was?
Redacteur: Tess de Bruijn
Hoe was de jeugd van Armando?
Herman Dirk van Dodeweerd wordt geboren op 18 september 1929 in Amsterdam. Herman’s Italiaanse grootmoeder noemt zijn kleinzoon liefkozend Armando, de Italiaanse variant van Herman. Vlak voordat de Tweede Wereldoorlog uitbreekt trekt het gezin weg uit Amsterdam naar Amersfoort.
Armando groeit op in de buurt van concentratiekamp Amersfoort en maakt de oorlog dan ook van dichtbij mee. Armando speelt tijdens de oorlogsjaren vaak in de bossen in de buurt van het kamp. In het kamp wachten gevangenen voornamelijk op doorvoer naar Duitsland. De executieschoten, het geluid van schreeuwende gevangenen, de kaalgeschoren vrouwen die na de bevrijding geschopt en geslagen werden: het zijn herinneringen die hij zijn leven lang niet meer kwijtraakt.
Wat was de rode draad in de kunst van Armando?
Armando is een multi talent: tijdens zijn leven is hij zowel kunstschilder, journalist, violist, schrijver, dichter, beeldhouwer, acteur en theatermaker. Hij ziet zijn werk als een zogenaamd ‘gesamtkunstwerk’: al zijn werk vormt samen één geheel.
De basis voor dit gesamtkunstwerk is de Tweede Wereldoorlog. Of zoals Armando het zelf zegt: “Alles wat mijn werk betreft komt voort uit 40-45”. Zo schrijft hij in 1967 het boek De SS-ers waarin hij acht Nederlanders aan het woord laat die tijdens de oorlog tot de SS zijn toegetreden. Maar refereert hij ook in zijn schilderkunst vaak aan de gruweldaden van de nazi’s.
Terwijl het licht zich probeert te ontvouwen,
is de stad opstandig,
de verschrikking heeft zichzelf overleefd,
het einde nadert de onderdanen,
nadert de onontkoombaarheid.
Het grillige licht wil bezitten,
wil veinzen,
maar het licht is machteloos,
het licht is ontmanteld.
Licht, uit Gedichten 2009.
"Ik ben geen veelzijdig kunstenaar, alles is onderdeel van hetzelfde."
Armando bedenkt na de oorlog het begrip ‘Schuldig landschap’ voor omgevingen waar gruwelijkheden afspelen zonder dat daar later nog iets van terug te zien is. Het landschap, het bos waar hij tijdens de oorlog in speelt, is getuige van de gruwelijkheden van de oorlog. Armando schrijft in 1973: “Het is hier vredig, maar opgepast. Stilte komt soms na lawaai: hier was pijn, hier ranselde de medemens”.
Maar hoewel het werk van Armando veel over de Tweede Wereldoorlog gaat, spreken de kunstwerken bredere grotere thema’s aan. Het werk van Armando gaat over de vergankelijkheid van dingen. Maar ook over de verhouding tussen goed en kwaad, dader en slachtoffer en schuld en onschuld die Armando inspireert. Zowel in zijn poëzie, schilderkunst, als proza zijn deze thema’s terug te zien.
Het grote succes
Tussen 1971 en 1997 maakt Armando met Cherry Duyns de televisie- en theaterserie Herenleed. Eerst bij de AVRO, later bij de VPRO. De serie heeft als ondertitel ‘een programma van weemoed en verlangen’ en bevat absurdistische sketches van de twee heren Man 1 (Armando) en Man 2 (Cherry Duyns). Hoewel niet iedereen altijd begrijpt waar de serie over gaat breekt Armando door bij het grote publiek.
Herenleed
In de tijd van Herenleed treedt Armando ook veel op als violist in het Armando-kwartet en het zigeunerorkest van Tata Mirando. De internationale doorbraak van Armando komt als hij in 1979 naar Berlijn verhuist. Naar eigen zeggen om: “De vijand in de ogen te kijken”. Tot 2004 woont Armando in Berlijn en schrijft hij columns over zijn ervaringen in de stad voor NRC Handelsblad. De columns worden gebundeld in Machthebbers en de bundel wint zowel de F. Bordewijkprijs als de Multatuliprijs.
Proza, poëzie, muziek, schilderkunst en zelfs boksen: Armando kan het allemaal. Zijn leven lang werkt hij keihard gedreven door zijn scheppingsdrang. Vriend Cherry Duyns vertelt de VPRO naar aanleiding van Armando’s dood: “Hij bouwde een kathedraal van werk. Van tekeningen tot brons, van muziek tot Herenleed. Nooit dat kan ik niet of dat doe ik niet. Nee, hij deed het.”
Waarom Armando tot het eind van zijn leven doorwerkte
8 december 1998 opent in Amersfoort het Armando Museum in de Elleboogkerk in Amersfoort. De droom van Armando is dat het museum na zijn dood al zijn werken verzamelt, maar een grote brand op 22 oktober 2007 maakt een einde aan deze droom.
De bruiklenen van andere kunstenaars en 34 schilderijen en een beeld van Armando gaan in vlammen op. Bij elkaar hebben deze werken een verzekerde waarde van vier miljoen euro. Een groot deel van het persoonlijke archief van Armando is verwoest door de brand.
Wat vindt hij zelf het ergste aan de brand? Aan De Volkskrant vertelt hij: “Ik denk niet in de eerste plaats aan mijn eigen werken die deel uitmaken van de bijzondere tentoonstelling. Een aantal van de geleende werken is onvervangbaar.” Over zijn eigen werk zegt hij: “Dat ruimt lekker op”.
Armando en Cherry Duyns bij de opbouw van Armando’s nieuwe overzichtstentoonstelling in Amstelveen.
De scheppingsdrang, een combinatie van geldingsdrang en vervoering, die Armando altijd al teistert neemt ongekende vormen aan in de jaren na de brand. Hij produceert aan de lopende band en heeft het gevoel dat hij geen tijd te verliezen heeft om nog dat laatste perfecte schilderij te maken.
In 2014 krijgt de collectie van Armando een nieuwe plek in Museum Oud Amelisweerd in Bunnik. Prinses Beatrix opent het museum: zij heeft een goede band met de kunstenaar en is een liefhebber van zijn kunst.
Armando koopt tijdens zijn leven regelmatig kunst aan van hedendaagse, vooral Nederlandse en Duitse, kunstenaars. Zo ontstaat een verzameling met bijna 400 werken op papier van 121 kunstenaars, die hij in zijn geheel in 2017 schenkt aan het Chabot Museum Rotterdam.
Armando Beatrix
De laatste jaren van zijn leven brengt Armando door in het Duitse Potsdam, waar hij in 2008 naartoe verhuist. Op 88-jarige leeftijd overlijdt Armando op 1 juli 2018. Veertien dagen voor zijn dood maakt hij zijn laatste schilderij. Wat er op zijn grafsteen komt te staan? Op die vraag antwoordt Armando in 2015: “Eindelijk rust”.
In het kort
Herman Dirk van Dodeweerd, Armando, groeit op in de buurt van concentratiekamp Amersfoort en maakt de Tweede Wereldoorlog dan ook van dichtbij mee.
Armando ziet zijn werk als een gesamtkunstwerk waar de Tweede Wereldoorlog een grote rol in speelt.
Met Cherry Duyns maakt Armando de serie Herenleed wat hem een doorbraak bij het grote publiek oplevert. Internationaal breekt Armando door na zijn verhuizing naar Berlijn.
In 2007 brandt een deel van het oeuvre van Armando af bij de brand in het Armando Museum. De enorme scheppingsdrang van Armando zorgt ervoor dat hij nog tot 14 dagen voor zijn dood doorwerkt.
En je weet het!
Anderen het laten weten?
