Longread
Politiek
Waarom hebben we een Eerste Kamer?
... en je weet het
Waarom kiezen we de premier niet rechtstreeks?
In de Verenigde Staten en veel andere landen kunnen stemmers direct de president kiezen.
Maar in Nederland staan tientallen mensen op het stembiljet. En je kunt bij ons niet aangeven wie je als minister-president wil.
Tijdens de verkiezingen in Nederland stem je niet op de premier, maar op iemand die voor een partij de Tweede Kamer in gaat: een parlementariër.
Bij ons zijn het vaak de grootste partijen die de premier leveren. Om die reden is er verbazing als van der Plas (BBB) en Omtzigt (NSC) bij de verkiezingen in 2023 melden dat zij bij verkiezingswinst liever in de Tweede Kamer willen blijven. Dat lijkt vreemd, maar dit is vaker voorgekomen. Zo komen in 1963, 1965, 1966 en 1967 de premiers van buiten.
Dat komt door ons democratische stelsel: Nederland is een parlementaire democratie. Onze parlementaire democratie stamt al uit 1848.
Waar bestaat het parlement uit?
De Eerste en Tweede Kamer vormen het parlement.
Daar zitten de volksvertegenwoordigers. Het parlement is heel belangrijk, want de Kamers controleren de ministers en de premier. Daarom stem je op de persoon of partij die jij in de Tweede Kamer wil hebben. Na de verkiezingen begint de formatie. Om een meerderheid te behalen heeft een regering meer dan 75 zetels nodig. Daarvoor moeten partijen vaak samenwerken met andere partijen.
De leider van de grootste partij krijgt bij de formatie als eerste de mogelijkheid om een kabinet en ministersploeg te vormen. Diegene mag ook de minister-president aanwijzen. Meestal wordt de partijleider de premier.
Na de formatie in 2007 zijn 27 ministeries verdeeld. De grootste partij CDA levert de minister-president.
De minister-president is de minister van het ministerie van Algemene Zaken. Hij of zij is de voorzitter van de regering. De eerste minister dus. Daar komt de Franse benaming ‘premier’ vandaan.
Sommige partijen organiseren een verkiezing om de leider van de partij te kiezen. Zo kunnen partijleden beslissen wie ze later het liefst als premier willen zien. Mark Rutte is zo partijleider geworden van de VVD.
Zo won Rutte in 2006 eerst een partijverkiezing van Verdonk en werd hij later premier.
NOS Journaal
Als we de premier rechtstreeks zouden willen kiezen, zouden we ons hele democratische systeem moeten veranderen. Omdat de premier dan geen verantwoording meer hoeft af te leggen aan de Tweede Kamer, maar aan het volk.
Het kan dan gebeuren dat de gekozen premier geen steun heeft van het parlement. Als te weinig partijen willen samenwerken met de ministersploeg, wordt het erg lastig om beslissingen door te voeren. Vanwege dit politieke systeem kiezen we de premier daarom niet rechtstreeks.
