Wat is het christendom?
Wat is het christendom?
Laatste update: 21-01-2025
Het christendom heeft veel sporen achtergelaten in Nederland. Denk bijvoorbeeld aan onze jaartelling, vrije dagen, babynamen en kunstwerken. Hoe deze religie is begonnen, wie Jezus was en wat de belangrijkste ideeën, stromingen en rituelen zijn, lees je hier.
Redacteur: Reinier Sonneveld
Hoe is het christendom ontstaan?
Het christendom ontstaat in de 1e eeuw, in de gebieden die nu Israël en Palestina heten. Daar trekt een Joodse prediker rond, Jezus, die in korte tijd populair wordt. Na zijn dood begint een aantal van zijn leerlingen zijn leer te verspreiden. Zij reizen naar andere landen in het Romeinse Rijk. Zo worden ook niet-Joden aanhanger. Op die manier wordt het christendom een aparte religie, los van het Jodendom.
Jezus Christus
Jezus was een charismatische Joodse prediker, die leefde in de eerste 30, 40 jaar van de 1e eeuw. Hij trok rond, verzamelde een groep aanhangers, maar werd door de Romeinse overheersers opgepakt en gekruisigd. Vlak daarna zagen zijn aanhangers verschijningen en begonnen ze te geloven dat hij was opgestaan uit de dood.
Historicus Bert-Jan Lietaert Peerbolte vertelt waarom Jezus opgepakt en gekruisigd werd: "Romeinen gebruikten die kruisiging om mensen af te schrikken." Bekijk hier alle afleveringen van de serie Jezus van Nazareth (EO).
In de eerste eeuwen worden christenen soms hevig vervolgd door de overheid. Totdat keizer Constantijn in 313 voorschrijft dat zij moeten worden getolereerd. Hun aantal groeit sterk. Halverwege de middeleeuwen zijn vrijwel alle Europeanen christen. Een nieuwe golf bekeringen volgt als Europese landen vanaf de 15e eeuw Amerika, Azië en Afrika beginnen te koloniseren en anderen proberen te bekeren tot het christendom.
Sinds de 19e eeuw wonen de meeste christenen buiten Europa. Het christendom is de grootste religie op aarde. Er zijn momenteel ongeveer 2,4 miljard christenen, bijna een-derde van de wereldbevolking. De religie groeit met ongeveer 1% per jaar. In Europa en Noord-Amerika is er krimp: de ontkerkelijking. Nederland staat zelfs in de top 10 van meest niet-religieuze landen, met een kleine meerderheid van niet-religieuzen.
De invloed van het christendom in Nederland is op veel vlakken te merken:
- Steden en dorpen zijn vaak gebouwd rondom een kerkgebouw.
- Onze jaartelling begint met het (vermoedelijke) geboortejaar van Jezus.
- De 7-daagse week met de zondag als vrije dag is door de kerk geïntroduceerd.
- Veel vrije dagen zijn gekoppeld aan christelijke feesten zoals Kerstmis, Pasen, Hemelvaart en Pinksteren.
Waarin verschilt het christendom van andere religies?
Christenen geloven in één God, een allesomvattend opperwezen die overal aanwezig is. Veel christenen benadrukken dat deze God liefdevol is. Zij bidden tot God voor steun en advies, en bedanken God voor de zegeningen in hun leven. Dit geloof in één God heet monotheïsme.
Het meest opvallend aan het christendom is de positie van Jezus. Zijn uitspraken staan centraal in de meeste kerkdiensten. Volgens de meeste christenen wordt hij om zijn leer uiteindelijk gekruisigd, maar staat hij vlak daarna op uit de dood. Zij noemen Jezus daarom ‘Zoon van God’: zij zien hem als God zelf in mensengedaante, een ‘stukje God’ op aarde. Dit is een belangrijk verschil met het jodendom en de islam, die Jezus meestal wel als een belangrijke profeet zien, maar niet als de Zoon van God.
Tijdens Pasen vieren christenen de opstanding van Jezus uit de dood. Presentatrice Mirjam Bouwman vertelt wat dat voor haar betekent. Bekijk hier de hele uitzending over Pasen van de EO.
Veel christenen geloven dat Jezus de Messias is, een figuur die hen ooit zal bevrijden en het ‘Koninkrijk van God’ zal stichten. Messias wordt in het (oud-)Grieks, de handelstaal van toen, vertaald als ‘Christus’. Daarom wordt hij ‘Jezus, de Christus’ en later ‘Jezus Christus’ genoemd. In het Koninkrijk van God zal er voor altijd vrede heersen op aarde en zal er geen dood of ziekte meer zijn.
Volgens veel christenen zal dit gebeuren aan het einde der tijden. Dit is een moment waarop Jezus terugkeert naar de aarde, alle mensen door God worden beoordeeld en het kwaad definitief wordt vernietigd. Een deel van de mensen zal, tijdelijk of voor altijd, worden gestraft in een hel. Om die reden kent het christendom, net als de islam, veel zendingsdrang.
Een baptistenpredikant en een dominee vertellen wat het einde der tijden volgens hen betekent. Bekijk alle afleveringen van Kijken in de Ziel (NTR) op NPO Start.
Wat zijn de heilige teksten van het christendom?
De Bijbel is dé heilige tekst van het christendom. Het is een bundel van 66 teksten, geschreven door tientallen Joodse auteurs, over een periode van minstens 1.000 jaar. Deze teksten, die vaak ‘boeken’ worden genoemd, zijn heel verschillend. Er zijn liedbundels, profetieën, brieven, biografieën, verhalen. Enkele kerkgenootschappen hebben naast deze 66 boeken nog een paar extra boeken.
Het eerste deel van de Bijbel telt 39 teksten. Deze zijn vóór de 1e eeuw geschreven en gaan over de worstelingen van het Joodse volk. Deze zijn ook voor Joden heilig: zij noemen dit gedeelte de Tenach. Veel christenen noemen dit het Oude Testament.
Het tweede deel van de Bijbeltekst telt 27 teksten. Deze zijn geschreven door de vroege aanhangers van Jezus – dus niet door Jezus zelf. Christenen noemen dit gedeelte het Nieuwe Testament. Hierin staan ook vier levensverhalen over Jezus: de Evangeliën. Deze worden gezien als de heiligste teksten binnen de hele Bijbel. In vrijwel alle kerkdiensten wordt hieruit voorgelezen.
Wat zijn de belangrijkste rituelen van het christendom?
Het christendom kent veel rituelen, zoals het branden van een kaarsje als een vorm van gebed of het inzegenen van stellen die trouwen. Maar er zijn er twee die alle kerkgenootschappen delen. Deze heten ook wel ‘sacramenten’: heilige daden.
Eucharistie/Avondmaal
Christenen eten regelmatig een stukje brood en drinken dan meestal ook wat wijn met elkaar. Dit stukje brood staat voor ‘het lichaam van Christus’ en de wijn voor ‘het bloed van Christus’. Christenen geloven dit niet heel letterlijk, maar zo drukken ze hun verbondenheid met Jezus uit. Zo dichtbij als dat brood en die wijn komt, zo dichtbij ervaren zij hem.
Doop
Wie christen wil worden, laat zich dopen: onderdompelen in of besprenkelen met water. Dit wordt vaak gezien als een symbool van schoonwassen en opnieuw beginnen. De grote kerkgenootschappen dopen ook kinderen en baby’s. Die kunnen niet zelf kiezen voor hun geloof, maar zo wordt gesymboliseerd dat ook zij erbij horen.
De Iraanse Faïda, Eshran en hun twee kinderen laten zich dopen: "Ik voel me opnieuw geboren." Bekijk hier de hele aflevering van Met hart en ziel (KRO-NCRV).
Een aantal christelijke feestdagen:
- Kerst: Herdenking van de geboorte van Jezus op 25 december.
- Veertigdagentijd: Een tijd van verstilling in de 40 dagen voor Pasen (zondagen niet meegeteld). Veel christenen vasten in deze periode.
- Goede Vrijdag: Herdenken van de kruisiging van Jezus. Dit valt op wisselende datums in de lente.
- Pasen: De zondag na Goede Vrijdag waarin de opstanding van Jezus uit de dood wordt herdacht. In veel landen blijven de christenen de nacht ervoor wakker, om te bidden en in de vroege ochtend de zonsopkomst mee te maken, een symbool voor hoop.
- Hemelvaart: Een feest dat 40 dagen na Pasen valt. Na een periode van verschijningen zou Jezus naar de hemel zijn ‘opgevaren’. Vandaar bestuurt hij nu de aarde.
- Pinksteren: Een feest 50 dagen na Pasen waarin wordt herdacht dat de heilige Geest zich vestigde in de eerste gelovigen. De heilige Geest is een titel voor God die in mensen kan wonen en hen dan inspireert en adviseert.
Welke stromingen zijn er binnen het christendom?
Er zijn veel verschillende stromingen binnen het christendom. We lichten de grootste stromingen hieronder uit.
Katholicisme
De Rooms-Katholieke Kerk kent ongeveer 1,3 miljard leden en is daarmee de grootste christelijke organisatie. De paus is hun hoogste leider en woont in het Vaticaan, een piepklein landje midden in de stad Rome. De kerkgebouwen en kerkdiensten zijn meestal uitbundig versierd. Veel katholieken zien Maria, de moeder van Jezus, als een bijzondere heilige tot wie ze kunnen bidden.
Presentator Wilfred Kemp en operazangeres Francis van Broekhuizen zien paus Franciscus vanaf het Sint-Pietersplein. Bekijk de hele uitzending van Kerst in Rome (KRO-NCRV) op NPO Start.
Oosters-orthodox
Vooral in het Midden-Oosten, Oost-Europa en Rusland vind je Oosters-Orthodoxe gelovigen. Hun gebouwen en rituelen doen denken aan de katholieke. Iconen zijn belangrijk: statige afbeeldingen van Jezus of de heiligen, geschilderd op hout. Veel oosters-orthodoxen geloven dat ze in verbinding komen met de hemel als ze zo’n icoon aanraken of kussen.
Protestantisme
Maarten Luther ‘protesteert’ in de 16e eeuw tegen de misstanden in de Katholieke Kerk. Sindsdien zijn er veel protestantse kerken. De gebouwen en rituelen zijn veel soberder. ‘Gereformeerd’ is een behoudende stroming en ‘reformatorisch’ is nog behoudender. Deze gelovigen vind je in Nederland vooral op de Biblebelt. De vrouwen dragen vaak een lange rok en ’s zondags een hoedje.
Evangelisch
In de 18e eeuw vinden veel Amerikaanse gelovigen het protestantisme te sober. Ze organiseren bijeenkomsten vol enthousiaste liederen en sommige rondtrekkende predikers claimen dat ze wonderen kunnen verrichten. In Afrika is dit tegenwoordig de populairste beweging.
Een impressie van de stromingen
In het kort:
Het christendom is ontstaan in de 1e eeuw toen de Joodse prediker Jezus rondtrok in wat we nu kennen als Israël en Palestina. Na zijn dood begonnen enkele leerlingen van hem zijn leer te verspreiden.
Christenen geloven in één God. De meesten zien Jezus als de Zoon van God die op een dag weer terugkomt op aarde.
De Bijbel is dé heilige tekst van het christendom. Deze bestaat uit het Oude Testament en het Nieuwe Testament (inclusief de Evangeliën, de levensverhalen over Jezus).
Het christendom kent twee rituelen die alle kerkgenootschappen delen, de sacramenten. Dat zijn de eucharistie/het avondmaal en de doop.
Er zijn veel verschillende stromingen binnen het christendom, zoals oosters-orthodox, protestantisme en het evangelisch christendom. Het katholicisme is de grootste christelijke stroming.
En je weet het!
Anderen het laten weten?
